DİŞ BULGURU/BUĞDAYI/HEDİĞİ

Diş çıkaran bebekler için yapılan folklorik uygulamalar.

Diş hediği, bebekler ilk dişini çıkardığında yapılan bir törendir. Anadolu’nun hemen hemen her yerinde yöresel farklılıklarla uygulanır. Genellikle, çocuğun dişini ilk gören kişi çocuğun gömleğini yırtar ve çocuğa yeni bir gömlek hediye eder. Akraba ise diş bulguru törenini de kendi evinde yapar.

Diş bulguruna yakın akraba, komşu ve tanıdıklar davet edilir. Süslenen davetliler yanlarında hediyeleri olduğu hâlde diş çıkaran çocuğun evine gelirler. Burada gülüp eğlenirlerken bir yandan da bulgur kaynatılır, etrafı çerezlerle donatılarak bir sofra hazırlanır. Törene, sofra bezinin üzerine, çocuğun dişlerinin kolay çıkması için bir avuç bulgur saçılmasıyla başlanır. Çocuğun başında kalan bulgurlar alınarak, dişlerinin kolay çıkması için ipe dizilir. Konya’da iğde çekirdeğini veya dalından küçük bir parçayı ve bir nazar boncuğunu da bulgurların arasına dizerler.

Bu törende, çocuğa kalbur veya tepsi içinde Kur’an, makas, kalem, çekiç, ayna uzatılır; çocuk hangisini alırsa o mesleği seçeceğine inanılır. Kur’an’ı seçerse hoca, makas alırsa terzi, ayna alırsa berber gibi.

Konya’nın bazı yörelerinde bebeğin annesi, kaynanasından yahut kendi annesinden veyahut da diğer yakın akrabalarından birine çocuğun dişini bir yoklamasını ister. Bu isteğe muhatap olan kadın çocuğun ağzına parmağını sokmasıyla ah ofla dışarı çekmesi bir olur. Etraftakilerin sormasına fırsat vermeden yakınmalarla çocuğun elini ısırıp çok acıttığını belirtir. Bu latife esnasında gülenlere bebek de iştirak ederse; güleç yüzlü, somurtursa asık suratlı olacağına yorulur.

Diş Bulgurunun Hazırlanması

Malzemeler: Yarım su bardağı nohut, 500 gr gundulu buğday, 4 litre su.

Pişme süresi: 1,5 saat.

Beraberinde: İstenilen ölçülerde kavrulup çekilmiş haşhaş, kayısı pestili, kayısı kurusu, ceviz içi, badem içi, fındık içi, leblebi, leblebi şekeri, üzüm, iğde, toz şeker, tuz.

Yapılışı: Ayıklanan nohut akşamdan ıslatılır. Buğdayı ayıklanıp, yıkanarak bir tencereye konulur. Islatılmış nohut yıkanarak buğdaya eklenir. Suyu dökülüp tencerenin kapağı kapatılıp kaynamaya bırakılır. Kaynamaya başlayınca hafif ateşe alınıp, nohut ve buğdaylar iyice yumuşayıncaya kadar pişirilir (Buğday ve nohut taze ise çabuk, bayatsa geç pişer). Pişen bulgurun suyu süzülür. Şayet suyu pilav gibi çektirilirse daha lezzetli olur. Bulgur servis tabağına kubbeli olacak şekilde alınır. Üzeri yarıya kadar haşhaşla kaplandıktan sonra büyük sofra sinisinin ortasına konulur. Çerezler küçük tabaklarla etrafına dizilir. Tuzlu veya şekerli yiyenler için tuzluk ve şekerlikler de sinide yerini alır.

Diş bulguru

İSMAİL DETSELİ

BİBLİYOGRAFYA

  • Halıcı, 2009a; Hatice Sakman (Gilisra 1949)’la 29.11.2011 tarihli görüşme.