DOĞANHİSAR

Türkiye Selçukluları ve Osmanlı Dönemlerinde Doğanhisar

MS 395 yılında Bizans İmparatorluğu’nun ve 1100 yılında Türkiye Selçuklu Devleti’nin eline geçen şehre, Türkiye Selçukluları tarafından Doğu Kalesi ya da Doğu Hisarı ismi verilmiştir. 1176 tarihinde yapılan Miryakefalon Savaşı sırasında Türkiye Selçuklu Devleti tarafından Aksaray’dan sevk edilen birlikler, ordu karargâhı olan Doğanhisar Kalesi ve Akşehir civarında mevzilenmişlerdir. Bizans ordusu ise Afyon’un Çay ilçesi civarında bulunuyordu. Selçuklu ordusunun başında Türkiye Selçuklu ordusu başkomutanı Emir Doğan Bey bulunmaktaydı. Türklerin galip geldiği bu savaşta Emir Doğan Bey Doğanhisar yakınlarında şehit düşünce, Doğanhisar Kalesi’nin içine defnedilmiştir. Doğanhisar isminin bu beyden ya da Doğu Hisarı isminden gelmesi muhtemeldir.

Türkiye Selçuklu Devletinin zayıfladığı dönemde, Doğanhisar, Eşrefoğulları Beyliği’nin eline geçmiş, bu dönemde Doğanhisar Kalesi Ilgın, Akşehir, Çay ve Bolvadin’i vurmak için Eşrefoğulları tarafından merkez olarak kullanılmıştır. Dönemin Moğol valisi, Eşrefoğlu beyini öldürdükten sonra Doğanhisar’ın toprakları Karamanoğulları ve Hamitoğulları arasında pay edilmiş, bir müddet Hamitoğulları elinde kalan bölge, 1402’de yapılan Ankara Savaşı’ndan sonra Timur tarafından Karamanoğullarına verilmiştir. 1467’de Fatih Sultan Mehmet tarafından alınıncaya kadar birçok defa el değiştiren Doğanhisar’ın, kale ve sarayı bu el değiştirmeler sırasında yıkılmış, taşları ve diğer malzemeleri çevre ilçelere taşınarak han ve hamam gibi binaların yapımında kullanılmıştır. Karamanoğulları Döneminde Akşehir’in bir köyü olan Doğanhisar’ın bu durumu, Osmanlının eline geçtikten sonra da 1500’lere kadar aynen devam etmiştir.

Doğanhisar, Sultan II. Bayezit döneminde 360 erkek nüfusa sahip, öşrü Karamanoğlu İbrahim Bey’in Konya’daki imarethanesine vakfedilmiş bir yerdir. İbrahim Hakkı Konyalı’nın Akşehir’de görüp okuduğu bir ilam mühründen anlaşıldığı kadarıyla, Doğanhisar III. Murat devrinde kısa bir dönem Ilgın’a bağlanmış, Dediği Sultan Zaviyesi Ilgın emlaki içinde gösterilmiştir. Doğanhisar, Sultan Abdülmecit döneminde Beyşehir’e bağlanmıştır.

Kurtuluş Savaşı öncesindeki isyanlara destek vermeyen Doğanhisar, çektiği bütün yokluğa rağmen Kurtuluş Savaşı’na hem birçok maddi katkıda bulunmuş hem de pek çok şehit vermiştir. Savaş sonrası Akşehir’e bağlılığı devam eden Doğanhisar, 1957 yılında ilçe yapılmıştır.

 

III. İDARİ DURUM

Türkiye Selçuklu Devleti’nin tarih sahnesinden çekilişinden sonra Karamanoğulları idaresinde bir köy olarak görünen Osmanlı Döneminde XVI. yüzyıldan itibaren köy olan Doğanhisar, 1912 yılından itibaren belediye ve Cumhuriyet Döneminde, 1957 yılında, ilçe yapılmıştır.

Doğanhisar Kaymakamları

Muammer Ekonom (01.10.1957-10.11.1957)

Ali Suavi Erdemkot (13.03.1958-10.10.1958)

Semih Rıfat Arıkan (03.04.1959-16.11.1959)

Rahim Yıldız (01.04.1960-01.06.1960)

Muammer Turan (01.06.1960-01.08.1960)

Osman N. Ertuğrul (15.10.1960-15.02.1961)

Tahir Galip Harmancı (20.02.1961-01.07.1961)

Halil Çıvgın (05.07.1961-10.09.1962)

Mustafa Faruk İslam (25.11.1962-30.12.1963)

Vecdi Gönül (01.03.1963-25.10.1963)

Ahmet Kapısız (26.10.1963-21.11.1964)

Tevfik Biranılmaz (22.11.1964-06.10.1965)

Hasan Yüksel (06.10.1965-08.11.1965)

Doğan Gürbüztürk (08.11.1965-01.12.1966)

İbrahim Öğretmen (01.12.1966-09.12.1967)

Halis Gerdaner (25.01.1965-25.12.1968)

Samba Semi Durukan (30.12.1968-28.06.1969)

Orhan Kırlı (08.07.1969-09.08.1969)

Ali Yılmaz (10.08.1969-29.10.1969)

Ali Özel (31.10.1969-13.09.1970)

Celalettin Özdal (14.09.1970-02.12.1972)

Hasan Parlaktürk (26.12.1972-01.12.1976)

Yaşar Dursun Yılmaz (01.09.1975-03.11.1975)

Mustafa Malay (26.11.1976-13.06.1977)

Ali Osman Düğdü (10.10.1977-16.06.1978)

İbrahim Çay (26.09.1978-13.10.1978)

Osman Dıraçoğlu (12.01.1979-03.09.1979)

Mehmet Çömük (03.09.1979-02.04.1980)

Ramazan Mangaloğlu (24.04.1980-09.11.1980)

Mehmet Denizlioğlu (09.11.1980-14.08.1981)

Enver Ünsal (14.08.1981-05.07.1983)

Sami Börekçi (18.07.1985-06.10.1985)

Tahir Demir (27.10.1986-28.06.1987)

Sami Börekçi (28.06.1987-15.08.1987)

Mehmet Uğur Kılıç (25.06.1989-01.08.1991)

Ayhan Çiftarslan (07.10.1993-17.01.1994)

İsmail Hakkı Çınarsoy (05.05.1994-09.09.1996)

Mustafa Ünlüsoy (29.09.1997-25.01.2001)

Muhammet Kırılmaz (13.10.2003-06.10.2006)

Mehmet Sinan Yıldız (26.10.2006-01.01.2009)

Mehmet Sinan Yıldız (01.06.2009-06.08.2009)

Ali İpek (12.08.2010-31.01.2011)

Bekir Kartal (01.10.2012-11.12.2012)

Mehmet Çamlıca (12.08.2013-23.01.2017)

Abdulkerem Abbasoğlu (01.06.2017-…)

 

Doğanhisar Belediye Başkanları

Hacı Kâmil Doğan (1912-1926)

Rıfat Toklu (1926-1934)

Salim Demirkunt (1934-1942)

Hakkı Doğan (1942-1950)

Salim Demirkunt (1950-1955)

Süleyman Yaman (1955-1959)

İhsan Zeki Doyduk (1963-1973)

Ahmet Kılınç (1973-1977)

İhsan Zeki Doyduk (1977-1980)

İsmail Görgülü (1984-1993)

Ali Öztürk (1993-1994)

Naim Selçukbiricik (1994-1999)

Süleyman Kahraman (1999-2004)

Mehmet Öztoklu (2004-2009)

Salih Öztoklu (2009-2014)

Abdullah Koç (2014-…)

 

Belde ve Köyleri

Büyükşehir Yasası gereği 2014 yılında mahalleye dönüşmeden önce Ayaslar, Başköy, Çınaroba, Deştiğin, Karaağa, Koçaş, Konakkale ve Yenice mahalleleri belde; Furunlu, Güvendik, İlyaslar, Kemer, Tekke, Uncular, Yazır ve Yazlıca mahalleleri de köy statüsünde idi.

 

IV. SOSYAL DURUM

Dernek ve Vakıflar

Doğanhisar’da ilçe insanına hizmet için kurulmuş pek çok dernek ve vakıf mevcuttur. Bunlar: Doğanhisar Hayra Hizmet Derneği, Doğanhisar Avcılar ve Atıcılar İhtisas Spor Kulübü Derneği, Deştiğin Avcılar ve Atıcılar İhtisas Spor Kulübü Derneği, Yeniceliler Dayanışma Derneği, Konakkale Kültür ve Yardımlaşma Derneği, Doğanhisar Eğitim Kurumları ve Öğrencilerini Koruma Derneği, Yeni Doğanhisar Spor Kulübü Derneği, Karaağa Kasabası Hayra Hizmet Derneği, Türkiye Kızılay Derneği Doğanhisar Şubesi, Doğanhisar Sağlık Hizmetlerini Destekleme ve Yaygınlaştırma Derneği, Doğanhisar Tarımına Hizmet Derneği, Sağlık Çevre Spor Eğitim ve Kültür Derneği, Doğanhisar İlçesi Güvenlik Hizmetlerini Geliştirme Derneği, Koçaşlılar Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği, Muhtaçları Koruma ile Aşevi Yaptırma, Yaşatma ve Koruma Derneği, Doğanhisar Din Görevlileri Yardımlaşma Derneği, Atatürkçü Düşünce Derneği Doğanhisar Şubesi, Doğanhisar Eğitim Derneği ve Doğanhisar Yüksek Öğrenim Derneği’dir.

 

V. KÜLTÜR

Eğitim-Öğretim

Doğanhisar belde ve köyleriyle ilçe merkezinde on bir ilköğretim okulu eğitim-öğretime devam etmektedir. Bunlar: Ayaslar Şehit Jan. Uzm. Onbaşı İbrahim Ay İlköğretim Okulu, Koçaş Şehit Hasan Bayazıt İlköğretim Okulu, Konakkale İlköğretim Okulu, Başköy Şehit Jan. Uzm. Çavuş İzzet Soluk İlköğretim Okulu, Cumhuriyet İlköğretim Okulu, Çınaroba İlköğretim Okulu, Güvendik İlköğretim Okulu, İlyaslar İlköğretim Okulu, Uncular İlköğretim Okulu, Yazlıca İlköğretim Okulu ve Yenice İlköğretim Okuludur.

Ahmet Baş Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi, İmam-Hatip Lisesi, Endüstri Meslek Lisesi ve Anadolu Lisesi Doğanhisar’ın ortaöğretim kurumlarıdır.

Bilgisayar Programcılığı, Bankacılık ve Sigortacılık, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları, İşletme Yönetimi bölümleriyle Selçuk Üniversitesi Meslek Yüksek Okulu, Doğanhisar’ın ön lisans düzeyinde eğitim veren tek yükseköğrenim kurumudur.

2015-2016 Öğretim Yılı itibariyle Doğanhisar’ın merkez ve taşrasında 2 anaokulu, 13 ilkokul, 1 yatılı bölge ilkokulu, 5 ortaokul, 1 imam hatip ortaokulu, 1 yatılı bölge ortaokulu, 1 çok programlı lise, 1 Anadolu lisesi, 1 Anadolu imam hatip lisesi, l spor lisesi ve 1 teknik ve endüstri meslek lisesi bulunmaktadır. İlçenin ilk ve ortaöğrenimi ile ilgili diğer istatistiki bilgileri şöyledir:

Okul/Kurum: 24

Derslik: 219

Öğrenci: 2.275

Öğretmen: 250

Derslik Başına Düşen Öğrenci

İlkokul + Ortaokul: 10

Genel Ortaöğretim: 15

Mesleki ve Teknik: 6

Doğanhisar Meslek Yüksekokulu da Bilgisayar Programcılığı, Dış Ticaret, Bankacılık ve Sigortacılık, Maliye, Muhasebe ve Vergi ve Lojistik bölümleriyle eğitim faaliyetlerini sürdürmektedir.

Yayımlanan Gazeteler

Doğanhisar, Doğanhisar’da basılan tek yerel gazetedir. Altı sayfa olarak yayımlanan haftalık gazetenin sahibi Ali Zafer Tezer, yazı işleri müdürü de Mustafa Tarım’dır.

İnternette yayımını sürdüren doğanhisarhaber.com da “http://www.doganhisarhaber.com/” adresinden Doğanhisar yereline hitap eden sanal bir gazetedir.

 

Halk Kültürü

Doğanhisar, 2500 yılın oluşturduğu bir kültür mirasına sahiptir. Atasözleri, deyimleri, yöresel ağzı, giyim kuşamı, yemekleri, ölüm-doğum, düğün-bayram, mevlit-kandil gelenekleri, türküleri, manileri, duaları, bedduaları, efsaneleri, ninnileri, tekerlemeleri, halk oyunları, halk hikâyeleri, masalları, lakapları, geleneği ve inanışları ile çok zengin verilere sahiptir.

Edebiyat alanında, XIV ve XV. yüzyıldan kalma ilahiler ve kasideler; I. Dünya ve İstiklal Savaşları gazi veya şehitleri için yakılmış türküler, yakın tarihten kalma Hacı İzzet Hoca’nın Mevlid-i Şerifleri bulunmaktadır.

Yöre mutfağı, geleneksel şepit ekmek (yufka) ve gömbe (somun) ile beraber bulgur pilavı-çorbası, pataşı (patates haşlaması), akböçe (kuru fasulye), nohut, mercimek, ilana (lahana), pırasa, ıspanak, kısır, gölle, gafete bulgurlaması (pilavlı gök domates), yeşilli-borani (ıspanak türü), sışmaş (haşlanmış taze fasulye), mumbar, sası sulu pilav, turşu, pekmez gibi yemeklerden oluşur. Düğün, sünnet töreni ve davetlerde çorba, haşlama sulu et, yaprak sarması, ilana (lahana) sarması, biber dolması, irmik veya un helvası, bulgur pilavı ve yanında içecek olarak üzüm veya vişne hoşafı misafirlere ikram edilen yöresel yemeklerdir.

Giyim olarak, yörede ve çevresinde kadınlar entari, şalvar, yazma ve atkı giymektedir. Erkekler genellikle yurdumuzun diğer bölgelerindeki giyim özelliklerine uyum sağlamıştır. Kadın giysilerinde, iklim özelliklerine bağlı olarak Orta Anadolu giysilerinden olan çember (başörtüsü), buluz ve şalvar adı verilen, ayak bileklerine kadar kapalı, sadece ayakların girebileceği kadar paçaları açılan giysiler giyilmektedir.

Yöre halk oyunları yönünden de zengindir. Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü Folklor Ekibi ile ilçe merkezi ve bazı belde okullarının folklor ekipleri bulunmaktadır. En çok oynanan halk oyunları; “Emmiler”, “Kayalar”, “Kesik Çayır”, “Eğdim Kiraz Dalını”, “Ebe Gümeci”, “Gıcır Gıcır”, “Süpürgesi Yoncadan”, “Köroğlu” ve “Kozan Dağı” gibi yöresel oyunlardır. İlçenin en önemli türküleri de şunlardır: “Menevşesi Biçim Biçim”, “Gayfe Döğer Dibekte”, “Eşiraf”, “Çıktım İğdenin Dalına”, “Emmiler”, “Feslikan”, “Veda”, “Ildız”, “Hay Ormana Ormana”, “Bulgar Dağı”, “Güveyi Okşaması”, “Sandıklı” ve “Gelin Okşaması”. 1983 ila 1989 yılları arasında, her yıl ekim ayında “Testi Festivali” ve “Altın Testi Yağlı Güreşleri” düzenlenmiştir. Büyük ilgi gören bu festival ve güreş müsabakaları 1989 yılından sonra düzenlenememiştir.

 

Doğanhisar'dan genel bir görünüm
Doğanhisar'da tarihî bir ev
Doğanhisar'dan bir sokak
Doğanhisar testileri

İBRAHİM KUNT

BİBLİYOGRAFYA