İstanbul-Üsküdar, Salacak’ta doğdu. Babası I. Dönem Yozgat milletvekili İsmail Fazıl Paşa, annesi Hatice Zekiye Hanım’dır. Lise tahsilini Kadıköy Saint-Joseph Fransız Lisesinde tamamladı. 1899’da girdiği Harbiye Mektebinden 1902’de piyade teğmen rütbesiyle mezun oldu. Erkân-ı Harbiye’de öğrenimi sırasında üsteğmenliğe yükseltildi. 1905’te kurmay stajı için kurmay yüzbaşı olarak V. Ordu emrine verildi. Stajını Beyrut’ta çeşitli birliklerde ve Selanik’te III. Ordu Sahra Topçu Alayı’nda tamamladıktan sonra Örnek Sahra Topçu XV. Alay’ın tabya öğretmenliğine atandı. 1907’de kıdemli yüzbaşılığa yükseltilerek çıkan ayaklanmayı bastırmak üzerine Karaferya Bölge Komutanlığında görevlendirildi. Daha sonra III. Süvari Tümeni Kurmaylığına, 1908’de de Roma Elçiliği Askerî Ataşeliğine gönderildi. İtalya ile savaş hâline girilmesi üzerine yurda döndü. 1911’de binbaşılığa yükseltilerek Trablusgarp Savaşı’na ilişkin bilgileri Meclis-i Mebusan’da kurulan özel komisyona iletmek üzere İstanbul’da alıkonuldu. 1912’de özel görevle Avrupa’ya gönderildi. Görev dönüşü 29.09.1912’de Yanya Kolordu Komutanlığının XXIII. Nizamiye Tümeni Komutanlığına vekâleten görevlendirildi. Bista ve Pijan muharebelerine katıldı. 01.03.1913’te Yanya’nın düşmesine rağmen bölgesinde savunmayı sürdürdü ve yaralanarak düşmana esir düştü. Serbest kaldığı Kasım 1913 tarihinden sonra Erkân-ı Harbiye-i Umumiye II. Şube’de ve esirlerin değişimi için kurulan komisyonda görevlendirildi. 1914’te VIII. Kolordu Kurmay Başkanlığına atandı. Balkan Savaşı’ndaki yararlılıkları sebebiyle 1 Mart 1914’te yarbaylığa yükseltildi. I. Dünya Savaşı seferberliğinin ilanı üzerine aynı kolordunun 25. Tümen Komutanlığına tayin edildi. I. Kanal Taarruzu’ndaki başarısı üzerine Türk ve Alman Savaş Madalyası’yla ödüllendirildi ve kıdem zammı da verilerek 13 Aralık 1915’te albaylığa yükseltildi. XIV. Tümen Komutanı iken 11.06.1916’da II. Ordu emrine girerek Kafkas Cephesi’ne hareket etti ve Çapakçur’daki muharebelere katıldı. Daha sonra sırasıyla V. Tümen Komutanlığına, 1917’de II. Ordu Kurmay Başkanlığına, 30.06.1917’de XX. Kolordu Komutanlığına atandı. Filistin Cephesi’ndeki muharebelerde gösterdiği başarı takdir edilerek 21.12.1917’de tuğgeneralliğe yükseltildi.
25.02.1919’da Konya XX. Kolordu Komutanlığına atandı ve Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkmasından sonra karargâhını Ankara’ya nakletti. 22 Haziran’da bütün mülki amirler ve komutanlara gönderilen milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararının kurtaracağını belirten Amasya Genelgesi’ni Rauf Bey ve Mustafa Kemal’le birlikte hazırladı. Ankara’ya dönüşünde 27 Haziran’da milletin bir ferdi olarak vatanın ve milletinin emrinde çalışmaya devam edeceğine ilişkin bir bildiri yayımladı. Bu bildiri üzerine 28 Ağustos tarihinde İstanbul Hükümeti tarafından görevden alındı. Ancak Mustafa Kemal Paşa’nın isteği üzerine görevini bırakmadı. 09.09.1919 Sivas Kongresi’nin kararıyla Garbi Anadolu Umum Kuva-yi Milliye Komutanlığına atandı. Sivas-Kayseri, Bilecik-Bursa-Geyve bölgelerinde çıkan ayaklanmaların bastırılması için gerekli önlemleri aldırdı. TBMM’nin I. Dönem seçiminde Ankara’dan Milletvekili olmasına rağmen Geyve Cephesi’nde görevli olması sebebiyle Meclis’e katılamadı. İstanbul’daki Divan-ı Harp tarafından 11.05.1920’de idama mahkûm edilen Cebesoy, TBMM tarafından 25 Haziran’da Batı Cephesi Komutanı olarak görevlendirildi. 09.11.1920 tarihinde İcra Vekilleri Heyeti kararıyla Moskova Büyükelçiliğine atandı. Doğu Cephesi’nde barışın sağlanması ve Rusya’nın iktisadi ve mali yardımını sağlayan 16 Mart 1921 tarihli Türkiye-Sovyet Rusya Dostluk ve Kardeşlik Anlaşmasını İktisat Vekili Yusuf Kemal ve Sinop milletvekili Rıza Nur Bey’le birlikte imzaladı. 2 Haziran’da katıldığı Meclis’te, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu’nun başkanlığına seçildi. 13.12.1922 ve 01.03.1923 tarihlerinde yapılan seçimlerde de TBMM II. Başkanlığına seçildi ve dönem sonuna kadar bu görevini sürdürdü. II. Dönemde yeniden Ankara milletvekili oldu. 24 Eylül 1923’te tümgeneralliğe yükseltilerek II. Ordu Müfettişi olarak TBMM’den izinli sayıldı. 30.10.1924 tarihinde Ordu Müfettişliğinden çekildiğini ve milletvekili olarak çalışacağını bildirdi. 17.11.1924’te kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kurucu üyelerinden oldu. Fırkanın hükümet kararıyla 03.06.1925 tarihinde kapatılması üzerine bağımsız olarak yasama görevini sürdürdü. Gazi Mustafa Kemal Paşa’ya suikast girişiminden 20.06.1926 tarihinde tutuklandı. İstiklâl Mahkemesi’nde 26 Haziran-13 Temmuz arasında yapılan yargılama sonucu beraatına karar verildi ve Meclis’teki görevine döndü. 1927’de korgeneral olarak emekliye ayrıldı.
IV. Dönemde, 10 Haziran 1933’te yapılan ara seçimde Konya’dan bağımsız milletvekili oldu. V, VI, VII ve VIII. dönemlerde Konya milletvekili olarak yeniden seçildi. Refik Saydam ve Şükrü Saraçoğlu kabinelerinde Nafıa, XIV. Hükümet’te de Münakalat vekillikleri yaptı. Kâzım Karabekir Paşa’nın ölümü üzerine TBMM Başkanlığına seçildi (30 Ocak 1948). 1 Kasım 1948’de Başkanlık görevinden ayrıldı.
TBMM Genel Kurulu’nda Mart 1924 tarihinde yapılan törenle Kırmızı-Yeşil Şeritli İstiklâl Madalyası verilen ilk yirmi beş kişi arasında yer aldı. Harpte Osmanlı İmparatorluğunun 1916-1917 Senelerindeki Vaziyeti, Birüssebi-Gazze Meydan Muharebesi, 20’nci Kolordu, Sınıf Arkadaşım Atatürk isimli eserleri bulunmaktadır.
Fransızca ve Almanca bilen, Ali Fuat Cebesoy 10 Ocak 1968’de vefat etmiştir.
Ali Fuat Cebesoy
