Koyun ve keçi sürülerinin geceleyin barındığı ağıllar, ihtiyaca ve bölgenin iklim şartları ve coğrafi durumuna göre açık, yarı açık veya kapalı olabilmektedir. Yarı açık ağıllar dağlık bölgelerde genellikle güneydoğu yamaca, ovalık yerlerde ise kuzeyi kapalı olacak şekilde kurulur.
Genel olarak bakıldığında ağılların dört bölümü bulunmaktadır:
1. Avlu (gaha),
2. Gölgelik,
3. Çoban evi, (çobansalık)
4. Ahır.
Barınacak hayvan sayısı ve iklim şartlarına göre ağıldaki birimlerde değişiklik yapılabilir. Açık ağıllarda “gaha” (avlu) diye tabir edilen sadece hayvanların toplanıp gezineceği ve yemlerini yiyebilecekleri yem olukları vardır.
Yarı açık ağıllarda gezinti ve yemleme yerinin dışında sıcak ve soğuk havalarda hayvanların dinlendiği yer yanında “çobansalık” denilen çobanın yatabileceği bir kulübe vardır. Kapalı ağıllar daha geniş kapsamlı tutularak hayvan sayısına göre ki; her hayvana en az bir metrekare düşecek şekilde ve havalandırmalı olarak tasarlanır. Ayrıca samanlık, yemlik, çobansalık yanında ağılın doğu ve batı taraflarında güney kısmına yakın bir yerde iki köpek barınağı olur. Bu köpekler bir erkek, bir dişi olarak seçilir. Körpe kuzuların barınması için ağılın bir köşesinin zemini 1-1,5 metre kazılarak yapılan bölüme de “pin” adı verilir.
Yaz aylarında otun bol olduğu bölgelerde on-on beş gün süre ile geçici olarak kurulan açık ağıllara “arkaç” adı verilir.
Ağılın duvar kısımlarının yapımında taş veya kerpiç kullanılırken, duvar bulunmayan bölümleri kamış veya tahta çitle çevrilir.
Karatay/Obruk köyü, Osman Acar'ın ağılı (İsa Daban)
Karabulut köyü ağıl planı (M. Tunç)
