ESKİPAZAR HAMAMI

(Ahi Murat Hamamı) Karamanoğulları Dönemi eseri.

Alâeddin Tepesi’nin hemen doğu eteğindeki Eskipazar Çarşısı’nda yer alan hamam, Turgutoğlu Hüseyin Bey tarafından yaptırılmıştır. Bu hamam, bazı kayıtlarda kendi ismiyle, yani Eskipazar Hamamı diye anılırken, bazı belgelerde ise Ahi Murat Hamamı olarak yer almaktadır. Konyalı, hamamın yerini Musalla olarak verir; fakat bu doğru bir tespit değildir. Hamam, değişik vesilelerle tarihî kayıtlara konu olmuştur. Kanuni devri başlarına tarihlenen bir vakıf defterinde Turgutoğlu Hüseyin Bey Türbesi vakfının gelirleri arasında bir hamam vardır ve yıllık 12.000 akçalık gelire sahiptir. 18 Temmuz 1660 tarihli bir kayda göre ise Konya Subaşısı Ali Bey, hakkında bazı iddialar bulunan Raziye isimli genç kızı bazı usta ebeler ile bu hamama göndererek, bekâret kontrolü yaptırmıştır. Hamam bütün diğer yapılar gibi zaman içerisinde yıprandığı için değişik tarihlerde tamirler görmüş ve bu sayede hem varlığını koruyabilmiş hem de halkın hizmetinde olabilmiştir.

Tespit edilebilen ilk tamiri 1661 senesi Haziran ayına aittir. Usta Yasef isimli bir zimmînin de keşif heyetinde yer aldığı incelemede; hamamın külhan kısmını örten damın yarısının yıkıldığı, diğer yarısının da kirişlerinin ve ağaçlarının çürüdüğü için tehlike oluşturduğu, ayrıca su mahzeninin duvarından külhana, külhandan da su mahzenine su sızdığı tespit edilmiştir. Hamamın tamirinin 14.000 akçaya yapılabileceği Usta Yasef tarafından tahminî olarak bildirilmiştir.

Hamam, ilkinden elli üç yıl sonra, 21 Kasım 1714 tarihinde tekrar tamir görmüştür. Muhtemelen bu iki tarih arasında başka tamirler de görmüş olmalıdır. 21 Kasım 1714 tarihli kayıttan hamamın merhum Turgutoğlu Hüseyin Bey Darülhuffazı vakfı olduğu, erkekler ve kadınlara ait iki bölümden oluştuğu anlaşılmaktadır. Bu tarihte yapılan keşifte; başta suyolları, su hazinesi, musluk ve külhanın çatısı olmak üzere birçok yerinde tamire ihtiyaç olduğu tespit edilmiştir. Buna bağlı olarak öncelikle 1.352 yeni künk ve her künk için bezir ve pamuk kullanılmış, eskiyen künkler için taş ve kireç, yeniden suyolu kazılmış, çirkab ve havzanası temizlenmiş, kadınlar bölümünün şah künkleri yenilenmiş, külhan çatısı yapılmış, her iki hamam sıvanıp ve badanalanmış, kapı ve camların yenilenmiştir. Bu işler için usta ve amele masraflarına toplam olarak 495 kuruş harcama yapılmış ve hamam tekrar hizmete sokulmuştur.

Hamamın ne zamana kadar varlığını sürdürebildiği tespit edilememiştir. Ancak Türkiye İş Bankası binasının bulunduğu yerde (eski belediye binası) XX. yüzyılda yapılan inşaat hafriyatı çalışmaları sırasında hamama ait kalıntılar ortaya çıkmıştır.

ALAATTİN AKÖZ

BİBLİYOGRAFYA

  • KŞS, 10, 107-3; 11, 88-2; 45, 115-1; 11, 175-5; 45, 115-1; Baykara, 1985; Konyalı, Konya Tarihi, 1964; Kahraman, 2009; Karpuz, 2010, 392-403; Ergenç, 1995.