Fasıllar, Beyşehir’e bağlı bir köy olup, ilçe merkezine yaklaşık on sekiz kilometre uzaklıktadır. Eskiçağlarda Fasıllar bölgesinden, güneydeki Toroslar aşılarak Manavgat civarına, dolayısıyla Akdeniz’e ulaşılmaktaydı.
Fasıllar Anıtı, bu köyün kuzeyine düşen Kurtbeşiği Tepesi’nin doğu yamacında yer alır. Anıt, tıpkı Eflatunpınar Kutsal Su Anıtı gibi MÖ XIII. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenmekte ve Tarhuntaşşa Kralı Kurunta tarafından yaptırıldığı düşünülmektedir.
Rölyef ve yontu sanatının uyumlu bir şekilde uygulandığı Fasıllar Heykeli, Hitit sanatı için önem taşımaktadır. Çünkü bu döneme tarihlenen heykellerin çoğu küçük boyutlarda ve profilden bir görüntü verirken, bazalt taşından yapılan bu heykel cepheden tasvir edilmiş ve yaklaşık yetmiş ton ağırlığında ve 2,25x2,75x8,30 metre boyutlarındadır. Bu anıtın bir başka özelliği ise, Hitit kabartmalarının çoğu sabit tabii kayalıklara ve taşlara yapılmışlarken, bu anıt bağımsız bir blok üzerine işlenmiştir.
Stelin ön yüzünde fırtına (?) tanrısı olabilecek bir figürün kendinden daha küçük olarak tasvir edilmiş bir dağ (?) tanrısının üzerine hamle yapar pozisyonda görülmektedir. Heykelin üst kısmında yer alan tanrının bir kolu ileri iken, diğer kolu yukarı kalkık durumdadır ve kendinden emin ve dingin bir yüz ifadesi taşımaktadır. Ayrıca bu tanrının başında, alın kısmını kapatan konik biçiminde bir külah ve bu külah üzerinde boynuz olabilecek dört çıkıntı görülmektedir. Büyük tanrı sakalsız iken dağ tanrısı olabilecek karakter sakallı betimlenmiştir. Kabartmanın alt kısmına yer alan tanrının yüzünde korku ifadesi görülmektedir ayrıca bu tanrının iki tarafında sanki onun korumalığını yapan ve aslan olduğu sanılan iki hayvan bulunmaktadır. Aslan kabartmalarının başları, gövdelerine göre daha büyük ve daha detaylı bir şekilde tasvir edilmişlerdir.
Anıt (heykel) kabartmasının bulunduğu yerin taşocaklarına yakınlığı yanında onun henüz tamamlanmamış bir eser olması, bu heykelin asıl hedef yerinin burası olmadığını göstermektedir. Bu konu hakkında farklı fikirler yürütülmüştür. Bunlardan en önemlisi, bu heykelin aslında yaklaşık elli kilometre uzaklıkta yer alan Eflatunpınar Anıtı’nın en üst noktasına yerleştirilmek için yapılmış bir parça olduğu ile ilgilidir. Diğer taraftan heykelin kaidesinin olması bu eserin başka bir eserin üzerine yerleştirilmeden direk zemine dikilmesinin planlanmış olduğu düşüncesini de akla getirmektedir. Bundan başka Yesemek’te bulunan Hitit heykel atölyesinden, bu tür anıtların yapımı esnasında genellikle sadece konturlarının verildiği, sonra detayların işlendiği, son rötuşların ise nakliye esnasında zarar görmemeleri için gittikleri yerlerde yapıldığı bilinmektedir. Bu anıtın neredeyse tamamlanmış olması sebebiyle bunun Eflatunpınar için hedeflendiği tahminini güçlendirmez.
Köyün kuzeyinde bulunan tepede Helenistik ve Roma dönemlerinde yerleşim gördüğüne dair mimari kalıntılarla birlikte çanak çömlek parçaları tespit edilebilmektedir. Hitit anıtı ve bu yerleşme arasında da antik dönemden kalan sarnıç yapıları ve ana kayalara oyulmuş lahit mezarlar dikkati çekmekte; yapı ve sur duvarları kalıntılarının yaklaşık bir km çapında bir alana yayıldığı görülmektedir. Bu durumdan burasının antik çağda büyük bir kent olduğu düşünülmektedir. Bu sebeple bölgeye değişik zamanlarda gelen bilim adamları burasını Misthia ve Dalisandus gibi antik kentlerle sınırını belirlemeye çalışmışlardır. Ancak bazı araştırmacılar bu kentleri başka yerlerde gösterdiklerinden bu kuruluş yeri seçimi (lokalizasyon) tartışmalı bir durum göstermektedir.
Bunlardan en önemlisi yerlilerin Atkaya dedikleri Lukianos Anıtı’dır. Bu anıt, dağa oyulmuş, derin bir niş şeklindedir. Hücrenin sağ tarafında ise kayadan bir sütun ortaya çıkarılmıştır. Sol tarafta ise sağ ayağını yukarı kaldırmış bir at tasviri görülmektedir. Sütunun solunda “Heros Progamios” ve nişin kemeri üzerinde “Lukianos” yazılıdır.
Fasıllar, bölgenin on km doğusunda bulunan ve günümüzde de kutsanan volkanik Erenler (Erengilit) Dağı ile ilişkili bir anıt olmalıdır. Hititler Döneminde Erengilit çevresinden Hatıp-Kurunta Anıtı ile bağlantı sağlanmaktaydı. Erengilit Dağı üzerinde Roma ve Bizans dönemleri tapınak ve kilise kalıntıları vardır. Günümüzde de mescit yapıları dikkati çeker. Fasıllar dağ tanrı kültü de Erengilit dağ kültürü içinde ele alınmalıdır.
Fasıllar Anıtı (İ. Dıvarcı)
