KADINHANI

Köy Evleri

Kadınhanı köylerinde toplu yerleşim söz konusudur. Köy evleri ana hatları ile ilçe merkezindeki evlere benzer. Bunlar, taş temel üzerine kerpiç duvarlı, düz toprak damlı evlerdir. Son yıllarda evlerin üzerine çatı oturtulmuştur.

Köy evlerinin avluları geniştir. Evin bitişiğinde izbe-kiler, örtme (mutfak) ahır, ağıl, samanlık gibi mekânlar bulunur. Evin helâsı da dışarıdadır. Esas ev yerden yükseltilmiş vaziyette bir mabeyne açılan odalardan oluşur. Odaların içinde yüklük, sedir, ağzıaçık gibi unsurlar bulunur.

Halil İbrahim Demirel’in Evi:1950’li yıllarda yapılan ev, Kolukısa kasabasında geniş bir avlunun etrafında, çeşitli birimlerden oluşmuştur. Avlu girişinin dış kısmında bir misafir odası bulunmaktadır. İki katlı olan ev, avlunun batısındadır. Zemin kat ve birinci katın planı aynıdır. Ortadaki mabeyne iki oda açılmaktadır.

Ahır ve samanlık avlunun güneyinde, doğu tarafta ise bir aşhane, açık bir ocak ve fevkani bir oda yer almaktadır. Bu odanın zemin katındaki kiler, açık ocak ve aşhane ile irtibatlıdır. Fevkani odanın çiçekliği ve yüklüğü özenle tasarlanmıştır.

Köy Odaları

Türk misafirperverliğinin simgesel yapıları köy odalarının en eski ve en güzel örneklerine Kadınhanı köylerinde rastlanılmaktadır. İlçe köylerinde hâli vakti yerinde olan hane sahiplerinin, avlularının bir kenarında sokağa veya meydana açılan odaları bulunur. Bunlar oda sahibinin adıyla anılır.

Köy odaları da evler gibi taş temel üzerine kerpiç duvarlı ve düz topraklı olarak yapılmışlardır. Tek katlı tiplerde ahır odaya bitişiktir. İki katlı tiplerde zemin kat ahır olarak değerlendirilmiştir.

Odanın giriş kısmında bir mabeyin bulunur. Burada su küpü, kahve ocağı ve yüklük yer alır. Mabeyinden odaya geçilir. Oda da ocak, sedir, dolap ve sergenler bulunur.

Kadınhanı’nın sadece Meydan köyünde yirmiden fazla oda tespit edilmiştir (Büyükçanga, 1999). Kolukısa kasabasında da çok sayıda köy odası vardır. Buradaki Başakların Odası, Kadınhanı’nın mimarlık ve sanat değeri en yüksek odasıdır. Benzer bir oda da Kurthasanlı’daki Ersoyların Odası’dır.

Başakların Odası: Kolukısa’nın Mescit Mahallesi’ndedir. İki katlı, düz toprak damlı bir köy odasıdır. Alt katı ahırdır. Esas oda, mabeyin ve odadan meydana gelir. Odanın ağzıaçık ve dolapları, ocak pervazları, kıble tarafındaki mihrabı ahşap olup zengin ahşap süslemelere sahiptir. Bitkisel bordürler kıvrım dallara birleşik palmetlerden meydana gelir. Oda, Saçlıoğlu Hüseyin Ağa tarafından XIX. yüzyılın ortalarında yapılmıştır.

Seyit Ali Ersoy’un Odası: Kurthasanlı merkezinde, caminin kuzeyinde, sahibinin avlusunun dış kısmında inşa edilmiştir. Tek katlıdır. Önünde revaklı hayat kısmı vardır. Bir mabeyin ve oda kısmından müteşekkildir. Odanın iç unsurları orijinaldir. Ocak, oda duvarlarına yerleştirilen dolaplar ahşap süslemelidir. Çarkıfelek ve vazodan çıkan kıvrım dallar dikkati çeker. Oda, Seyit Ali Ersoy tarafından 1907 yılında inşa edilmiştir.

Bekir Ağa’nın Odası: Kolukısa’da, Merkez Camii’nin kuzeyinde yer alan tek katlı bir köy odasıdır. Doğu-batı doğrultusunda, dikdörtgen bir alana kurulmuş, cephesi güneye yöneliktir. Taş temel üzerine kerpiç duvarlı yapılmıştır. Geç dönemde üzerine öne eğilimli bir metal çatı yerleştirilmiştir.

Odanın giriş kapısı mabeyin bölümüne açılır. Solundaki oda kahve ocağıdır. Odanın mabeyin kısmının kuzeyinde yataklık bölümü vardır. Buradan ahır kısmına açılan bir kapı bulunur. Esas oda, aralıktan ahşap bir korkulukla ayrılmıştır. Güney cephesinde iki penceresi ve mihrabı bulunmaktadır. Doğu duvarının ortasındaki ocak kapatılmıştır. Ocağın iki yanında kapaklı ve ağzı açık dolaplar; kuzey duvarında da çok güzel ağzı açık dolaplar, silahlıklar ve yüklükler bulunmaktadır. Ağzı açıklar Bursa kemerlidir. Kemerlerin üzerinde ajur bitkisel süslemeler bulunur. Bu odada içten pencere yan yüzleri birer hareketli dolapla kapatılmıştır. Sahiplerinin verdiği bilgilere göre oda XIX. yüzyıl sonlarında yapılmıştır.

Taşkafa Mustafa Ağa’nın Odası: Atlantı kasabasında, güneye yönelik kahve ocağı ve oda kısmından meydana gelen bir köy odasıdır. Kitabesine göre 1222 (1807-08) yılında yaptırılan

Oda, doğu-batı doğrultusunda tasarlanmıştır. Güney cephedeki kapıdan, odanın mabeyin bölümüne girilir. Batıdaki oda kahve ocağıdır. Esas odanın zemini ve tavanı tahtadır. Doğu duvarının ortasında ocak bulunmaktadır. Ocak kenarında ve dolapların üst hizasından odayı çevreleyen bitkisel bezemeli bir bordür dolaşır. Odanın tavanında da bitkisel bezemeli bir göbek kısmı vardır.

Oda, hâlen Vakıflar tarafından restore edilmektedir.

Su Kuyuları: Yüzyıllar boyunca tarihî İpek Yolu üzerindeki köy yolları ve köy merkezlerinde yolcular ve yerli halk su ihtiyacını kuyulardan temin etmiştir. Bu kuyuların içinin ağzına yakın kısımları ardıç ve taş malzeme ile örülmüştür. Kuyuların en özen gösterilen kısımları üst yapıya aittir. Kadınhanı kuyuları genellikle çıngıraklıdır. Birbirine paralel iki dikmenin arasında ortalama 4 m yükseklikte öne arkaya hareket eden çıngırak (seren, tapındırık) ağaç yerleştirilir, bu ağacın ucundaki kova ile kuyudan su çekilirdi. Evlerdeki küçük kuyulardan kuyu çıkrığı vasıtası ile de su çekilmekteyken günümüzde ulaşımın motorize olması, hayvancılığın önemini kaybetmesi, köylerde su şebekelerinin devreye girmesi gibi sebeplerle ilçe genelinde kuyular birer ortadan kalkmış; kalanlarda ise bu iş için elektrikli motopomplar devreye girmiştir.

Gavur Ali’nin Kuyusu: Kadınhanı-Kökez yolunun 8. km’sinde tarlalar içerisinde yer alır. Serenli kuyulardan olup Osmanlı Dönemine tarihlendirilebilir. Daire planlı kuyunun bilezik ve yalakları betonla onarılmıştır. Doğu-batı ve kuzey-güney doğrultusunda iki yalağı vardır. Kuyunun dikmesi çatal bir ağaçtır. Seren ağaç orijinaldir. Ucundaki makara ile kova kuyuya indirilmektedir. 35 m derinliğindeki kuyu hâlen kullanılmaktadır.

Koca Kuyu: Karahisarlı köyünün merkezinde yer alır. Kapatıldığı için iç yapısı görülememektedir. Anlatıldığına göre daire planlı olan kuyunun bileziği yoktur. Direkleri ray demirinden yapılmış, sereni ahşaptır. Batısında kare planlı küçük, doğusunda da 12 m uzunluğunda beton bir yalak bulunur. XVII. yüzyıldan kaldığı söylenmektedir.

Musa Gönen Kuyusu: Karahisarlı köyünde, Musa Gönen’in evinin avlusunda yer alan kuyu, 1960’lı yıllarda kazılmıştır. 10 m derinliğindeki daire planlı kuyunun iç çapı 80 cm’dir. Beton bileziği yüksek değildir. Ağzında iki ahşap ayak üzerine yerleştirilmiş kollu bir çıkrık yardımıyla kuyudan su çekilmektedir.

Değirmenler

Kökez Köyü Değirmeni: Köyün yaklaşık 3 km doğusunda bir akarsu kenarında, kalıntılar hâlinde günümüze gelen bir değirmendir. Üç taşlı olan değirmen binası, doğu-batı doğrultusunda kurulmuş, dikdörtgen planlı bir yapıydı. Değirmenin doğusunda değirmenci odası vardır. Su yolu, savakları, üç türbinin izleri mevcuttur. Ayrıca değirmen taşları, çark evleri ve kemerleri günümüze gelmiştir.

Osmanlı Döneminden kalma değirmen, 1980’li yıllara kadar çalışmıştır.

Kolukısa Değirmeni: Kale yolunda bir akarsu kenarındadır. Tamamen yıkılmış olan değirmenin planı anlaşılamamaktadır.