Kalenderhane Mahallesi’nde, Ankara Caddesi üzerinde yer alan türbe, Çifte Kümbetlerin kuzeydoğuda, yol kenarında, olanıdır ve halk arasında Kalenderhane Türbesi olarak bilinmektedir.
Türbe, taş ve tuğladan yapılmış, kübik bir cenazelik üzerine sekizgen gövdeli, piramidal külahlı bir mezar yapısıdır. Araştırmacılar yapıyı XIII. yüzyılın sonlarına tarihlendirmektedir.
Başta İ. Hakkı Konyalı olmak üzere O. Cezmi Tuncer ve Hakkı Önkal gibi araştırmacılar türbeyi Kesikbaş, Ulaş Baba gibi adlarla tanımlamışlardır. Son yapılan çevre düzenlemesi ve kazılar sırasında türbenin güneyinde ortaya çıkan yapı kalıntıları ile yol altında kalan hamam kalıntısı, burasının Kalenderhane Tekkesi olduğu ve Niksarlı Ebubekir Cevlaki’ye ait olabileceği düşünülmektedir.
Türbenin hem cenazelik hem de üst kat girişi güneydedir. Cenazelik taştan yapılmış, haçvari planlı olup ortasında basık bir kubbe bulunur. Son restorasyonlar sırasında cenazelikte bir iskelet bulunmuştur. Üst kat giriş cephesinde taş kemer izlerinden bu yönde bir eyvanla başka bir yapıya bağlandığı anlaşılmaktadır (Tuncer, 1986, 191-192). Türbenin dışta kapı ile iki yanındaki köşeler hariç, diğerleri sathi sivri kemerli nişlere sahiptir. Gövdenin yarısına kadar yükselen bu nişlerin içerisi kesme taşlarla kaplanmış ve geometrik bir dekor elde edilmiştir. Ayrıca bu yüzeylerde taşın bir tuğla gibi kullanıldığı tespit edilmiştir. Gövdenin üst kısmı ve piramidal külah tuğladır. Saçak altında yine kesme taşlarla yapılmış geometrik bordür yer alır.
Üst katta herhangi bir sanduka mevcut değildir. Dıştaki kemer hizasına yakın kısımlarında mazgal pencereler vardır. Kubbe geçişi istiridye biçimli tromplarla sağlanmıştır. Kubbe farklı bir uygulamayla, birbiri üzerine oturan kemerlerle süslenmiştir.
Özellikle Kalenderhane Zaviyesi içinde bulunuşundan ve Ebubekir Cevlaki’den dolayı yapının 1285 yıllarında inşa edildiği tahmin edilmektedir.
Kalender Baba Türbesi
