KAPAN HANI

Karamanoğulları Dönemi eseri.

Karamanoğlu İbrahim Bey tarafından, Karatay İlçe Millî Eğitim Müdürlüğü binasının olduğu yerde bulunan imaret ve medresesine gelir sağlamak maksadıyla 1464 yılında yaptırılmıştır. Selçuklu Devri hanlarından Nizamiye Hanı’nın yakınında ve İbrahim Bey İmareti’ne bitişiktir.

Osmanlı Devrinde bu han, yiyecek, içecek maddeleri ile hububat ürünlerinin tartılıp satıldığı kapan (kabbân) olarak kullanılmıştır. 1522 tarihli Karaman Vilayeti Kanunnamesi’nde kapanda yapılacak tartının nasıl vergilendirileceği belirtilmiştir. 12 Şubat 1571 tarihli bir belgede de kapanda tartılan undan ne kadar alınacağı konu edilmektedir. Bu belgelere dayanarak Kapan Hanı’nın, ticari amaç taşıyan şehir hanlarının en işlek ve fonksiyonu itibariyle en önemlisi olduğu söylenebilir. Kasım 1570 tarihli kira anlaşmazlığını konu edinen bir kayıt bu hususu teyit etmektedir. Belgeye göre han 1565-66 senesinde 15.000 akçası imaret hissesi olmak üzere, 18.000 akçaya mukataaya tutulmuş, 7.832 akçası alınmış, bakiyesi talep edildiğinde hanı tutan Mehmet, söz konusu rakamı han yapmak (kapan görevi dışında) şartıyla kabul ettiğini fakat han yapılmadığı için zarar ettiğini belirtmiştir.

Zaman içerisinde hanın işleyişinde bazı sıkıntılar çıktığı 9 Temmuz 1728 tarihli fermandan anlaşılmaktadır. Vakıf nazırı olan Darüssaade Ağası Elhac Beşir Ağa’nın arzı üzerine Karaman beylerbeyi ve Konya kadısına hitaben gönderilen ferman, Kapan Hanı’nın özelliği ve diğer hanlarla ilişkisini ortaya koyması bakımından son derece önemli bilgiler içermektedir.

İbrahim Bey İmareti’nin mütevellisi olan Elhac Ebu Bekir Çelebi 27 Haziran 1670 tarihinde, Konya mahkemesine müracaatla: “Evkâf-ı mezbûra tâbi’ Yeni Hamam dimekle ma’rûf er hamamının taşrasında vâki’ kubbenin şimâl tarafında olan köşesi yıkılıp ve avratlar hamamının taşra havli duvarı yıkılıp evkâf-ı merkûmeye tâbi’ Kapan Hanı’nın odaları ve ahırı damlarına toprak lazım gelip ve cümle kemerleri kireç ile sıvanıp ve çelenleri ta’mîr olunmak lâzımdır…” demesi üzerine mahkeme tarafından kurulan ve içinde mimarbaşının da bulunduğu heyet, vakfa varıp inceleyerek yapıların tamirinin 30.000 akçaya mümkün olabileceğine dair bir rapor tanzim etmişlerdir. Belirlenen masrafın 19.000 akçası hanın tamiri ile ilgilidir. Bundan sadece üç yıl sonra 30 Ocak 1673 tarihli bir belgeye göre ise İbrahim Bey’in evkafının mütevellisi olan Elhac Ebu Bekir İstanbul’a gidip zamanında dönmediğinden imarette kalan talebelere yemek verilememiş, bunun üzerine Kapan Hanı 21.000 akçaya Müderris Abdullah Efendi ve Müderris Mehmet Efendi’ye kiraya verilerek, alınan para ile talebelere yemek verilebilmiştir.

Kapan Hanı, Osmanlı Döneminin sonlarına doğru yıkılmış; imaret ve medresenin yerine de Gazi Mustafa Kemal İlkokulu (günümüzde Karatay İlçe Millî Eğitim Müdürlüğü) yapılmıştır.

ALAATTİN AKÖZ

BİBLİYOGRAFYA

  • KŞS, 2/77-1, 99-2; 14/57-2; 16/132-1; 51/4-1; BOA TD, 387; Ergenç, 1995; Konyalı, Konya Tarihi, 1964; Oğuzoğlu, 1980.