1515 yılında Yavuz Sultan Selim’in emri ile çevresi surlarla kaplı bir derbent köyü olarak yerleşime açılan Karapınar’a, 1560-1563 yıllarında, o zaman Konya valisi olan Şehzade II. Selim tarafından Selimiye Külliyesi’nin inşası ile birlikte yerleşim hızlanmıştır. Karapınar’a ilk büyük iskânla ilgili ferman 24 Recep 967/20 Nisan 1560 tarihli olup, bu fermanla çevre illerden getirilen 120 hane Türkmen ailesi Karapınar’a yerleştirilmiştir. Daha sonra burasının nüfusunu artırmak ve vasıflı insanların yerleşmesini sağlamak için özendirici tedbirler alınmıştır.
XVI. yüzyılda 20 mahalle ve 4.590 nüfusa sahip olmuştur. Ancak hayat şartlarının zorluğu, ekonomisinin ziraat ve hayvancılığa bağlı olması dolayısı ile geçim şartlarına bağlı olarak nüfusun zaman zaman azalıp çoğaldığı görülmektedir. Üst üste gelen kuraklık yıllarında bu hâl bariz olarak gözlenmiştir. Bundan dolayı da Karapınar gerek Osmanlı gerekse Cumhuriyet Devrinde dışarıdan göç almamıştır.
1950’li yıllarda Demokrat Parti tarafından dağıtılan tarım arazileri sayesinde ekonomik durumu düzelmiş ise de toprakların miras yolu ile parçalanması, tarım girdi fiyatlarının artması, modern ve sulu tarıma geç geçiş dolayısıyla ilçenin kalkınması geç olmuştur. Buna bağlı olarak da dışarıya devamlı göç vermiştir.
Son yıllarda yer altı suyunun çıkarılması, modern tarımcılık ve hayvancılığa devletin maddi ve manevi desteği sayesinde kalkınma hızlanmıştır. Bu meyanda cılız da olsa sanayi sitelerinin gelişimi ile geliri de çeşitlenmiştir.
Karapınar, Osmanlı Döneminde ilköğretim kurumlarının yanında üç medresesi ile eğitimde iyi durumda iken Cumhuriyetten sonra okullaşma biraz yavaş olmuştur. İlçede ortaokul 1960’lı yılların başında, lise ve meslek liseleri ise 1970’li yıllarda açılmıştır. Zor şartlara rağmen Karapınarlı 1960’lı yıllardan itibaren eğitime çok önem vermiş, çocuklarının eğitimini sağlamak için büyük gayret sarf etmiştir.
Okuyan gençlerinin çoğalması, Karapınarlı kadirşinas ve hayırseverleri de şevke getirmiş, kurdukları eğitim ve kültüre destek dernekleri sayesinde ilçe; eğitim, ekonomik ve kültürel alanda hızla gelişmektedir.
Karapınar halkı mutekit, mütedeyyin ve millî değerlere son derece bağlıdır. Kurulduğundan beri, hemen hemen her savaşta birçok şehit vermesi, halkının bu özelliklerini teyit etmektedir.
İlçedeki yapılaşma da ekonominin gelişmesine paralel olarak değişmiş, tabiatıyla halk, günümüzün hayat şartlarına daha uygun evler yapmaya başlamış; birbiri ardına yükselen betonarme çok katlı binalar, tek katlı-bahçeli evlerden oluşan Karapınar siluetini de değiştirmiştir.
Karapınar’da, sivil toplum kuruluşları faaliyetleri de oldukça canlıdır.
