Geleneksel Karapınar evleri; kerpiç duvarlı, tek katlı ve düz toprak damlı olarak bir avlu içerisine inşa edilmişlerdir. Bunların yanında bazı varlıklı kişilerin yaptırdığı ve bölgeye has ketir taşından inşa edilmiş tek veya iki katlı evler de bulunmaktadır.
Genellikle büyük bir avlu içerisinde bulunan Karapınar evleri, avlunun durumuna göre, sokak cephesine veya tam aksine avlunun en gerisinde bir yere inşa edilmişlerdir. Bu konumuna göre avlu girişi ile ev girişi arasında kalan bölüm Konya evlerindeki gibi hayat bölümünü oluşturmaktadır. Burada tandır, kuyu veya çeşme, helâ, ahır ve samanlık gibi yardımcı hizmet birimleri bulunmaktadır.
Avluya giriş, yüksek duvarlarla çevrilmiş avlunun, cadde veya sokağa açılan iki kanatlı ahşap kapısıyla; yapıya giriş ise, birkaç basamaklı taş merdivenlerin bulunduğu ve beden duvarlarından içeriye doğru çekilmiş sekmen bölümünden sağlanmaktadır. Sekmen, bodrum katı seviyesinde yükseltilmiş taş döşemeli girişin ön kısmıdır. Konya evlerindeki taşlık kısmına karşılık olarak yapılmışlardır.
Karapınar evlerinin bodrum (izbe) katları ketir taşından yapılmışlardır.
Bölgedeki kerpiç mimariye bağlı ev geleneğinin tabii sonucu olarak evlerin dış cepheleri kıtıklı sıva ile kaplanmıştır. Ketir taşından yapılmış evlerde ise taş araları derzli sıva ile kapatılmıştır.
Evlerin üst örtüleri, eski örneklerde düz toprak dam, yeni örneklerde de kırma çatı şeklindedir. Üst örtünün saçakları da örtünün durumuna göre şekillenmiştir. Çatılardaki bacalar taştan yapılmış ve kare formundadırlar.
Evlerin sekmen kısmından iki kanatlı ahşap kapılar vasıtasıyla iç sofa kısmına girilir. Odalar arasındaki bu sofaya mabeyin adı verilmektedir. Mabeynin iki yanında odalar yer alır. Ayrıca bu odalardan birine bitişik üçüncü bir oda yapılmıştır. Bu odalar genellikle çok az ışıklandırılmış loş, karanlık odalar olup, kiler odası şeklinde kullanılmaktadır. Aynı zamanda kızların çeyizlerinin de saklandığı bu odalara yörede “guşurgu odası” denilmektedir.
Evlerin oda iç düzenlemelerinde, giriş kapısının hemen yanında, çiçeklik, yüklük ve gusülhane bölümü bulunmaktadır. Bazı odalarda kapaklı dolaplar ve ocak nişleri yer almaktadır. Kara örtülü evlerin oda tavanlarında, örtüyü taşıyan yuvarlama denilen ağaçlar tahta ile kaplanmadan, tabii görünümleriyle bırakılmıştır. Kırma çatılı evlerde ise, alttan çakmalı düz tavan şeklindedir.
Odalar ve mabeyinde süsleme unsuru olarak dikkate değer uygulamalar yoktur. Ancak Mustafa Şener’e ait evin odalarında bulunan çiçekliklerin kenar bordürlerinde ajur tekniğinde oyulmuş ve çıtakari tekniğinde çakılmış geometrik ve bitkisel süslemeler görülür. Ayrıca bu evde sekmen kısmının üstünü örten sundurmanın saçak altlarında çıtalarla oluşturulmuş 8, 16 ve 24 kollu yıldız kompozisyonları vardır. Benzer süslemeleri İbrahim Alkan’ın evinin batı odasındaki yüklük ve çiçeklik yüzeylerinde de görülmektedir.
Karapınar merkezinde bulunan Mustafa Öztürk, Mustafa Şener, Hacı Ömer Yeşilyurt, Vehbi Yüksel, Rahim Öztürk, Bekir Sayar, İbrahim Alkan ve Mehmet Aydoğan’a ait evler mimari ve süsleme bakımından Orta Anadolu evlerinin genel özelliklerini taşıyan güzel örneklerdir.
