Karatay ilçesinde, Kuzgunkavak Mahallesi Sultan Veled Caddesi Nu. 52’de, Beşyol Kavşağı’nın kuzeydoğu köşesinde yer alan okul, eski ve yeni olmak üzere iki ayrı binadan oluşmaktadır. Okulun caddeye cepheli eski binası, 1899 tarihli Konya İdadisinin yerine inşa edilmiştir. Giriş cephesinin doğu köşesinde yer alan mimar kitabesine göre yapı 1931’e tarihlendirilmektedir. Dikdörtgen mermer levha üzerine büyük Latin harfleriyle yazılan üç satırlık kitabe şöyledir: “MİMAR/ İ. İHSAN/ 1931”
Doğu-batı doğrultusunda uzanan iki katlı bina, kolları kuzeye bakan “E” planlıdır. Simetrik kitle düzenine sahip yapının batı kenarı, ilave tuvalet bloğu ile kuzey yönde bir kademe uzatılmıştır. Betonarmeyle inşa edilen binanın üzeri Marsilya kiremitli kırma çatıyla örtülüdür. Saçak altları çıtalı ahşap kaplıdır. Çatı seviyesindeki bacalar orijinalliklerini korumaktadır. Cepheleri tamamen sıvalı binanın temel seviyesinde moloz taş örgülü duvarlara rastlanırken, üst kısımlarda tamamen tuğla kullanılmıştır. Yapının koridor döşemelerinde geometrik desenli zemin karoları orijinal hâliyle korunmuştur. Dikdörtgen çerçeveli kapı ve pencerelerin ahşap doğramaları yenidir.
Yapının dört cephesi de birbirinden farklı balkon, pencere ve kapı açıklıklarıyla düzenlenmiştir. Doğuya ve batıya bakan dar cephelerin güney köşeleri birinci kat seviyesinde pahlanarak birer köşe balkonuna yer verilmiştir. Batı cephenin ortasında ikinci bir balkon daha yer almaktadır. Doğu cephede zemin katta dört, birinci kat seviyesinde ise beş pencere açılmıştır. Batı cephe her iki katta da üçer pencereye sahiptir. Tuvalet kısmına ait iki farklı tipteki sekiz pencereden, zemin kata ait orta pencere sonradan örülerek kapatılmıştır. Okul binasının arka bahçeye bakan kuzey cephesi, ortada ve iki yanda çıkma yapmaktadır. Bu çıkmalar arasında kalan boşluklarda, zemin kat seviyesinde sonradan eklenen, doğuda kantin ve batıda depo işlevli mekânlar bulunmaktadır. Orta çıkmada çift kanatlı bahçe kapısı ve iki yanında birer ışıklık ile üstte merdiven holüne açılan uzun dikdörtgen bir pencere yer alır. Doğu yöndeki çıkma sağır cepheli olup, batıda tuvalet bloğuna ait altlı üstlü üçer pencere açılmıştır. Yapının güney cephesi, zemin kat ortasında içeri çekilip, kesme taşla kaplanan giriş sahanlığıyla dikkat çekmektedir. Ortada bir ayakla iki açıklığa bölünen sahanlıkta, duvar ve ayak yüzeyleri dışbükey, düz ve pahlı silmelerle hareketlendirilmiştir. Güney cephede, girişin iki yanında yer alan birer adet büyük zemin kat penceresi dışında, sınıflara açılan dörderden sekiz grup hâlinde altlı üstlü dikdörtgen pencereler bulunmaktadır. Güney cephenin doğu ve batı kenarlarında, birinci kat seviyesinde girintiler yapılarak, önünde balkonu bulunan pahlı köşeler oluşturulmuştur.
Okulun zemin katında, giriş aksının iki yanında uzanan koridorun doğu kanadında üç ve batı kanadında iki sınıf ile giriş holüne bitişik birer idare odasına yer verilmiştir. Giriş holünün hemen karşısından iki yönlü merdivenlerle çıkılan birinci katta yine beş sınıf ve iki oda ile batı köşede iki bölümlü bir ana sınıfı vardır. Sınıfların tamamı güneye cephelidir. Kuzeybatıda, her iki katta birer tuvalet yer alır.
Yapının Sultan Veled Caddesi’ne açılan bahçe kapısı fugalı taş örgüsü ve üzerindeki üçgen alınlığıyla dikkat çeker. Düz kemerli kapı açıklığının, parmaklıkları “S” ve “C” kıvrımlarıyla süslü, çift kanatlı demir doğraması vardır. Kapı kemerinin üzerindeki mermer kitabeye büyük Latin harfleriyle “ORTAOKUL” yazılmıştır. Bir kornişle belirlenen, taşkın saçaklı üçgen alınlığın iki köşesinde, vazo biçimli birer kaide üzerine yerleştirilmiş taş küreler bugün yerlerinde değildir. Bahçe kapısından sonra yedi basamakla inilen yürüme yolunun zemini Sille taşıyla kaplıdır.
Eğitim-öğretim hayatına 1924’te, Şems Camii civarında bulunan eski bir binada “Kız Ortaokulu” adıyla başlayan okul, 1949-1950 ders yılından itibaren kız ve erkek öğrencilerin birlikte öğrenim görmeye başlamasıyla “Karma Ortaokulu” adını almıştır. 1988-2011 arası “Karma İlköğretim Okulu” olarak hizmetini sürdüren kurum, 2012 yılında tekrar “Karma Ortaokulu” olmuştur. Karma Ortaokulu, Konya eğitim tarihinin önemli yapı taşlarından biridir.
Karma Ortaokulunun eski binası, Erken Cumhuriyet Dönemi mimarlığının 1930-1940 kesitine tarihlenen özgün bir uygulamadır. Bu dönemde Türkiye’de yabancı mimarların önderliğinde, modern-işlevsel mimarlığa geçiş süreci yaşanmış ve ülke genelinde talep gören bu akıma yerli mimarlarımızdan da katılımlar olmuştur. Kitabede adı yer alan “Mimar İ. İhsan” hızlı, ucuz ve fonksiyonel yapı üretimine imkân sağlayan betonarme inşaatın bu dönemde Türk mimarlar tarafından da başarıyla uygulandığını göstermektedir. Yapı, aynı bahçe sınırları içerisinde yer alan komşusu Müze-i Hümayun binası ile birlikte Konya’nın Geç Osmanlı-Erken Cumhuriyet dönemleri eğitim ve kültür tarihine tanıklık etmektedir.
Karma Ortaokulu
