Oyuncuların ellerinde ritim aracı olarak ahşaptan mamul kaşıklar bulunduğu için oyunlar yaygın olarak “Kaşık Oyunu” adıyla anılagelmiştir. Ancak Konya’da kaşık havalarına ve kıvrak oyun havalarına -kaşık şıkırtılarına izafetle- “şıkıltım havası”denmektedir (Gazimihal, 1947, 65). Bu oyunlar Konya ve ilçelerinde geleneksel ve en yaygın oyundur. Düğün gibi eğlencelerde oynanır. Oyuncuların, genel olarak daire biçiminde ya da birbirine tutunmadan karşılıklı oynadığı bu oyunlarda oyuncunun iki elinde ikişer kaşık bulunur. Kaşıklar aynı zamanda oyunda ritim saz görevini de üstlenmektedir. Düğüne gelen davetliler saz eşliğinde kaşık oyunlarına katılmak zorundadır. Ayrı topluluklar oluşturan kadın ve erkekler kendi aralarında oynarlar. Konya’nın yerlileri toplu oynamayı sevmediğinden kaşık oyunları çoğunlukla iki kişi tarafından karşılıklı olarak oynanır. Oyun esnasında birbirlerini takip eden oyuncular, birbirlerinin ayak ve vücut hareketlerindeki uyuma dikkat ederler.
Kaşık oyununun, Anadolu öncesinde, Orta Asya’ya kadar uzanan tarihî bir geçmişi vardır. Mevlâna’nın mısraları arasında geçen “çeng u çağane” terkibindeki “çağanağ”çalgısı haddi zatında iki iri kaşığın yüz yüze getirilmesi ve oyuklarına ziller ve daha sonraları yuvarlak çıngırakçıklar sıralanması suretiyle yapıldığı için Horasan bölgelerinin şimdiki oyuncularınca “gaşağ”(kaşık) adıyla bilinir ve kullanılır. Hâlbuki Anadolu’da bu tipte oyun kaşıkları, ne de çalparalar yapılmadığından, tahtadan yemek kaşıklarıyla oyunlara devam edilmektedir. Konya’da, oyunlarda ahşap kaşıkların yanında kemik kaşıklar ve parmak zilleri de kullanılmıştır (Gazimihal, 1947, 65).
Kaşıklı oyunların en belirgin özeliği şahsi olması, oynayanların beceri ve yeteneklerine bağlı olmasıdır. Herkesin kendine özgü figürleri vardır. Oyun yavaş bir tempoda başlar ve giderek hızlanır. Sazlar ve kaşıklar çalmaya başlayınca oyuncu müziğe göre topuk döver. Küçük adımlarla yürür, yan yan hareketlerle oyuna başlar. Kaşıklı oyunlar genellikle kapalı yerlerde, köy odalarında oynamalarıyla da halay ve zeybeklerden ayrılır. Konya’da oturak* olarak adlandırılan müzikli, oyunlu toplantılarda oyuncu kadınlar da kaşıklarla oynar.
Sektirme, Keklik, Yerli Oyun, Aslan Mustafa, Sallama, Genç Osman, Ahmet Yavaş, Düz Oyun, Emmiler, Galkınma, İnce Çayır, Konyalı, Menberi, Turnalar, Aksinne ve ZambakKonya kaşık oyunlarının en bilinenleridir.
Kaşık Oyunlarında Geleneksel Kıyafetler
Kadın Giysileri
Başa Giyilenler: Fes, hotoz, oyalı yazma, yemeni, kellepoş (takke), yazma çember, arakçin, tepelik.
Sırta Giyilenler: İçlik (iç gömleği), şalvar (don), enteri (entari), salta (cepken), gögüs tülü (dafk), kuşak.
Ayağa Giyilenler: Çorap (yabadan), pabuç, yemeni, lapçin, potin (kalloş).
Takılar: Penez, altın, sarı lira, küpe, beşibiryerde.
Süsler: Örgülü saçlar, sürme allık, zülüf.
Aksesuar: Gümüş tepelik, madeni kemer (bademli fişekli), toka. (Köse, 2006, 77)
Erkek Giysileri
Başa Giyilenler: Fes, Trablus eşarp, poşu.
Sırta Giyilenler: İçlik (göynek/gömlek), şalvar, yelek, salta (kısa ceket), ağlı don.
Ayağa Giyilenler: Çorap (kalçın), işlemeli çorap, dola çarık, yemeni.
Aksesuar: Muska, tütün kesesi, para kesesi, gümüş köstek. (Köse, 2006, 78)
Bozkır Kaşık Ekibi
