Keçe, yün veya kılın insan gücü veya makine ile ıslak ortamda çiğnenip dövülerek, liflerin birbirine kaynaştırılmasıyla elde edilen ve örtü, yaygı, yer sergisi, çadır, giysi vb. eşyalarda kullanılan kaba kumaştır. Orta Asya’dan beri bilinen ve kullanımı yaygın keçenin farklı kültür çevrelerinde kullanılan karşılığı “kıdhiz”dir. MÖ V-III. yüzyıla tarihlendirilen Pazırık ve Noin Ula kurganlarından çıkarılan birçok keçe eşya üzerinde figürlü süslemenin yanı sıra mitolojik yaratıkların mücadele sahnelerine rastlanır. XI. yüzyıldan itibaren Anadolu’yu yurt tutan Türkler, bu sanatı yeni vatanlarına da taşımışlardır.
Keçenin pişirilmesi ve liflerin iç içe geçmesi için rutubetli ortama ihtiyaç vardır. Bu sebeple Türkiye Selçuklularının başşehri Konya’da Sahip Ata Hamamı içerisinde keçe yapımı için özel bölümlerin (keçelik) bulunduğu bilinmektedir. Osmanlı Dönemi hamamlarından yıkılan Türbe Hamamı ile günümüzde mevcut olan Ahmet Efendi Hamamı’nda da keçelik bölümleri bulunmaktadır.
El veya makinede yapılan keçelerde kullanılan araç ve gereçler şunlardır: Hallaç yayı ve tokmağı, yün atma makinesi, hasır kalıp, çubuk veya sepki, süpürge, kalıpleş, halat, makas, sabun, tepme makinesi, buhar kazanı, pişirme makinesi.
Keçe Yapım Teknikleri: Keçe için yaygın olarak kuzu yünü tercih edilmekle beraber; koyun ve devetüyü ile keçi kılı da kullanılmaktadır. Kuzu yünleri ilk kırkım (haziran) ile, ikinci kırkım (ağustos) yünlerinden elde edilir. Keçe yapılacak yapağılar öncelikle yıkanıp pisliklerinden arındırılır. Kuruyan yapağı ya elde ditilerek ya da hallaç yayı veya makinede atılarak lif hâline getirilir. Kamışlarla birbirine bağlı hasır kalıbı yere serilir ve döşeme ile süslenecekse desen hazırlanır. Desenin hazırlanmasında renkli yün liflerinin yanı sıra önceden hazırlanmış keçeler şeritler hâlinde kesilerek de kullanılabilir. Desenin üzerine yün eşit miktarda çubuk ile yayılır. Üzerine su serpilerek, hasır rulo hâline getirilir. Hasırın üzerine bez sarılarak sıkıca bağlanır, insan gücüyle tepilir. Günümüzde bu işlem makinede gerçekleştirilmektedir. Arka yüzü de çevrildikten sonra tekrar tepilir ve bundan sonra pişirme işlemine geçilir. Bu işlem için su ve sabun gereklidir. İster insan gücüyle ister makinede yapılsın ana amaç, kalınlığın bütün yüzeylerde eşit olmasını ve yünün tamamen iç içe geçmesinin sağlanmasıdır. Pişirme ve yıkama işleminden sonra kurutulup istenen boyutlarda kesilerek kullanıma hazır hâle getirilir.
Keçe Süsleme Teknikleri: Keçe süslemesinde döşeme (nakışlama), aplike, boyama, mozaik aplike, el ile işleme (suzeni/zincir işi, dival işi vb.) teknikler kullanılır.
Türk kültüründe keçe, yaygın kullanılan bir malzemedir. Hammaddesinin tabii olması, sağlamlığı ve aynı zamanda içine konan yiyecekleri konulduğu şekilde muhafaza etmesi gibi sebeplerle çok farklı amaçlar için tercih edilmiştir. Bunlardan bazıları; süt keçesi, at keçesi, keçe çizme, sedir keçesi, ala keçe, kepenek, çadır keçesi, namazlık, beşik, ayakkabı keçesi, ve keçe sikkelerdir.
Günümüz Konya’sında bu ata sanatı birkaç usta tarafından devam ettirilmeye çalışılmaktadır. Bunlar Memduh Dinek, Osman Özakar ve uluslararası boyutta bu sanatı devam ettiren Mehmet Girgiç’tir*. Bu ustalardan Mehmet Girgiç, geleneksel teknik ve türlerin yanı sıra yeni arayışlarla bu sanatı geliştirme çabası içindedir.
Keçecilik sanatının kaybolmaması için gelişen dünya şartları ve değişen beğeniler iyi sentezlenmeli, günümüz insanının ihtiyaçlarına uygun türlerin üretimi yaygınlaştırılmalıdır.
Keçecilik
