KONEVİ, ALÂEDDİN

(Ebü’l-Hasen Alâüddin Alî b. İsmâîl b. Yûsuf el-Konevî et-Tebrîzî) (668/1270-729/1329) Şafii fakihi ve kadılkudatı.

Konya’da doğdu. İlk öğrenimini burada gördükten sonra 693 (1294) yılının başlarında Dımaşk’a giderek öğrenimine devam etti. Kısa sürede tanındığı Dımaşk’ta Emeviyye Camii ve İkbaliye Medresesinde ders verdi. 700 (1300) yılında Kahire’ye gitti. Burada Takıyyüddin İbn Dakikül’id’den ders aldı. Ebülfazl İbn Asakir, Ebu Hafs İbnülkavvas, Ebülabbas el-Eberkuhi, İbnüzzemlekâni, İbnüssavvaf, İbn Kayyim el-Cevziyye, Abdülmü’min b. Halef ed-Dimyati’den hadis dinledi. 710’da (1310) Kahire’deki Saidüssuada Hankahı meşihatına getirildi. Şerifiyye Medresesi ve Tolunoğlu Camii’nde ders okuttu. el-Melikünnasır Muhammed b. Kalavun’un saygı gösterdiği Konevi 727’de (1327) Dımaşk’a başkadı (kadılkudat) olarak tayin edildi. Ayrıca meşihatüşşüyuh makamına getirildi. Bir müddet sonra başkadılıktan ayrılmak istediyse de kabul edilmedi. 14 Zilkade 729’da (9 Eylül 1329) vefat etti ve Cebelikasiyun’daki kabristana defnedildi.

Alâeddin Konevi’nin tefsir, fıkıh, usul, kelam, tasavvuf, Arap dili ve edebiyatında geniş bilgi sahibi olduğu, tasavvuf erkân ve adabı konusunda otorite sayıldığı kaydedilir. Bu dönemde görüşleri tartışmalara yol açan İbn Teymiyye’ye saygı gösterip gerektiğinde onu savunmakla birlikte bazı görüşlerini eleştirmiş ve hapisten çıkabilmesi için hapsedilmesine yol açan fetvasından vazgeçmesi gerektiğini belirtmiştir. İbn Teymiyye’nin ölümüne kadar hapiste kalmasına bu tavrın yol açtığı da söylenir (İbn Hacer, III/26; Şevkânî, I/440). Konevi’den ders alanlar arasında ondan övgüyle söz eden Cemaleddin el-İsnevi, Bahaeddin İbn Akil, İbn Balaban, İbn Merzuk el-Hatib, Ebülfida İbn Kesir ve Zehebî gibi tanınmış âlimler bulunmaktadır.

Eserleri

Hüsnü’t-tasarruf fî şerhi’t-Ta’arruf: Kaynaklarda et-Tasarruf fi’t-tasavvuf, Şerhu’t-Ta’arruf, Hüsnü’t-tasarruf fi ilmi’t-tasavvuf gibi adlarla da anılan eser, Kelabazi’nin et-Ta’arruf li-mezhebi ehli’t-tasavvuf adlı kitabının şerhidir (Süleymaniye Ktp., Çelebi Abdullah Efendi, Nu. 176; Carullah Efendi, Nu. 1028; Nafiz Paşa, Nu. 415; Hamidiye, Nu. 644; Fatih, Nu. 2660; Şehid Ali Paşa, Nu. 1232; ayrıca bk. Brockelmann, GAL Suppl., I, 360).

Şerhu’l-Hâvî fi’l-fetâvâ: Abdülgaffar b. Abdülkerim el-Kazvinî’nin Şafii fıkhına dair eserinin şerhi olup Alâeddin et-Tavusi’nin şerhindeki talikata ilave yapmak ve Ziyaeddin et-Tusi’nin Şerhi el-Misbâh’ının bir kısmını çıkarmak suretiyle mezhebin büyük imamları Rafıi ve Nevevî’nin tashihleri esas alınarak hazırlanmıştır (Süleymaniye Ktp., Turhan Valide Sultan, Nu. 113; Fatih, Nu. 2322, 2323, 2324; ayrıca bk. Fihristü’l-Kütübhâneti’l-Hidîviyye, III/236-237).

el-İbtihâc Muhtasarü’l-Minhâc: Ebu Abdullah el-Halimî’nin el-Minhâc fî şu’abi’l-îmân adlı eserinin ihtisarıdır (Süleymaniye Ktp., Şehid Ali Paşa, Nu. 1559).

Bunlardan başka Konevi’nin usule dair eş-Şâfî adlı bir kitap, el-İ’lâm fî hayâti’l-enbiyâ’‘aleyhimü’s-salâtü ve’s-selâm adıyla peygamberlerin kabir hayatına dair bir eser yazdığı, Fahreddin er-Razi’nin el-Me’âlim adlı kitabını ihtisar ettiği belirtilmektedir.

(DİA)

BİBLİYOGRAFYA

  • Özcan, 2002a, 163-164.