Çeşitli dönemlerde Danişment Mustafa, Danişment, Hacı Adil, Pir Hüseyin ve Tahtatepen Camii gibi farklı isimlerle anılan mescit, Meram ilçesi, Şeyh Ahmet Mahallesi, Karakurt Caddesi Nu. 13’te yer almaktadır.
Dıştan dışa 12,75x8,90 m ölçülerinde dikdörtgen planlı olan harim ile bu bölümün doğusuna eklenen yamuk planlı yazlık bölümden oluşan mescit, kerpiç yığma tekniğinde inşa edilmiş 0,80 m kalınlığında duvarlara sahiptir.
Mescide yazlık bölümün kuzey cephesinde yer alan çift kanatlı ahşap bir kapıdan girilmekte, girişin karşısında yer alan iki basamak ile yazlık bölüme çıkılmaktadır. Asıl ibadet mekânına ise harimin doğu beden duvarının kuzeyinde yer alan giriş kapısından ulaşılır.
Caminin, kuzey cephesinde alttakiler büyük, üsttekiler küçük olmak üzere dikdörtgen biçimli ikişer penceresi vardır. Diğer cephelerde tepe pencereleri görülmez. Harimin batısında ve güneyinde iki, doğu cephesinde ise dört pencere açıklığı vardır. Yazlık bölümde ise güney ve doğu cephelerde ikişer, kuzey cephede ise bir pencere yer almaktadır.
Harimin üzeri dıştan kiremit kaplı kırma çatı, içeriden alttan çakmalı tavan ile örtülüdür. Üst örtünün taşınmasında dört adet ahşap sütun beden duvarlarına destek olmaktadır. Bu sütunlardan mihrap duvarına yakın olan ikisi doğu ve batı beden duvarlarına bitişik, daha kuzeydeki ikisi ise birbirine daha yakın olarak yapılmışlardır. Kuzeydeki iki sütun, üst örtüye destek olurken aynı zamanda mahfil katını da taşımaktadırlar.
Harim bölümünün mihrap nişi beş cepheli olup kavsarası mukarnaslıdır. Üç yanını düz, boyalı iki bordür çerçeveler. Mihrap nişi geç dönem süsleme unsuru olan iki yana çekilmiş perde motifi ve nişin ortasında yer alan kandil motifi ile süslenmiştir. Mihrabın taç kısmı oldukça sade tutulmuş ve alınlıkta mihrap ayetine yer verilmiştir. Yazlık bölümün mihrabı ise üç cepheli bir niş ile sade bir kavsaradan ibarettir.
Tamamen ahşaptan yapılan mescidin minberi harimin güneydoğu köşesinde yer alır. Minber aynalığı dik açılı iç içe üç üçgen göbek şeklindedir. Minber merdiven girişi sade tutulmuş, korkuluklar delik işi tekniğinde yapılmıştır. Köşk kısmı süslemesiz olup konik bir külaha sahiptir.
Harimin kuzeyinde yer alan ahşap mahfil katı iki ahşap sütunla desteklenmiştir. Ahşap sütunların yastıkları işlemesiz olup düz takoz şeklindedir. Harimin kuzeybatı köşesinde ahşap şebekeli camekânla oluşturulmuş imam odası, girişin sol tarafında mahfile ve köşk minareye çıkışa imkân veren merdiven bulunmaktadır.
Caminin minaresi XIX. yüzyılda mahalle mescitlerinde sıkça görülen tarzda köşk minare şeklindedir.
İlk yapı XIV-XV. yüzyıl Karamanoğulları Döneminde, Danişment Mustafa tarafından yaptırılmıştır. Mescidin kesin inşa tarihi bilinmemekle birlikte 838/1435 Recep ayına ait bir vakfiyede mescidin adı geçmektedir. Çeşitli onarımlar geçiren yapı, günümüzdeki şeklini XX. yüzyılda almıştır.
Vakıflar Genel Müdürlüğünün mülkiyetinde olan mescit, hâlen ibadete açıktır.
Hacı Adil Mescidi
