OSMANLI KONYA

İkinci Meşrutiyet Döneminde mahallî bir parti gazetesi.

Konya merkezinde 1911 yılında yayın hayatına başlayan Osmanlı Konya gazetesinin yayımı 1915 yılına kadar sürmüştür. Gazete, parti gazeteciliğinin Konya’daki en eski ve önemli temsilcilerindendir.

Küçük boy olan gazete pazartesi ve perşembe günleri olmak üzere haftada iki gün çıkmıştır. İmtiyaz sahibi Ahmet Necip, mesul müdürü Mahmut Nedim’dir. Mahmut Nedim, aynı zamanda İttihat ve Terakki Partisi müfettişidir. Yazı işleri müdürü Refii Nevzat, idare müdürü Bedii Nevzat’tır. Kendi matbaası olmadığı için Konya Vilayet Matbaasında basılan gazete iki yaprak, dört sayfadır. Sayfaları, üçer sütunlu, olarak tasarlanmıştır. Yönetim yeri, Konya’da, Telgrafhane civarındaki kendi dairesidir.

Osmanlı Konya, başlık klişesi altında, temel özelliklerini, şimdilik kaydıyla ortaya koyan gazete, siyasi, ilmî, edebî, felsefi, fennî ve içtimai bir Osmanlı gazetesidir. Nüshasının fiyatı 10 para; Konya için seneliği 30, altı aylığı 18 kuruştur. Taşra için seneliği 35, altı aylığı 20 kuruştur. İlan için bir miktar belirtilmez. İlk sayılarda gayet az olan ilanlar, sonra gazetenin dörtte birini kaplayacak kadar artmıştır. İlanların, resmî banka ve kuruluşlardan gelmesi, yayın politikası ve iktidara egemen olan İttihat ve Terakki Partisine yakınlığının bir sonucudur. Böylece üst yönetim, taraftarı olan gazeteye, mali destek sağlamış olmaktadır.

Okur desteğini almak isteyen gazetede, bütün yazışmaların, mektupların mesul müdüre gönderilmesi arzu edilmektedir. Okurlarından yazı desteği de istemekle birlikte gelen yazıların, vatanın menfaatine hizmet etmesi, vesikalara dayanması gerekmektedir. Bu tür yazılar, memnuniyetle kabul edilecek, yayımlanmayan yazılar da geri gönderilmeyecektir.

Gazete, düz bülten şeklindedir. Manşet gibi, iri harfli başlık, resim bulunmamaktadır. Yazılarda, başlıkla metin kısmı aynı puntoda olduğu için, farklı yazılar, araya konan çizgi veya küçük motiflerle ayrılmıştır.

Gazete, 1913’te, yönetim yerini kendisine ait olan Tekâmül Matbaasına taşır. Yeri, Reji İdaresi bitişiğinde Fenni Fırın civarındadır. Başlık altına: “Haftada üç gün neşrolunur Türk gazetesidir”, ibaresini yerleştirir. Daha sonra ise sadece, “Türk gazetesidir”, ifadesi konur. Yaşanılan dönem, parti politikasındaki değişiklikler, gazeteye de yansımıştır. Yayın sıklığında bir istikrar yoktur. Bir ara, haftada dört gün, ardından cumartesi günleri hariç her gün yayımlansa da tekrar yayın sıklığı, haftada üç güne indirilir.

Gazete, yayın politikası yönünden, İttihat ve Terakki’nin sözcüsü durumundadır. Parti ile ilişkisini, partinin Konya’daki perde gerisi temsilcisi, Selanikli Rasim Haşmet sağlamaktadır. Gazete yayın politikasını yönlendiren Rasim Haşmet, Konya Sultanisi filozofi ve edebiyat muallimidir.

Osmanlı Konya, parti hesabına, 1911-12 milletvekili seçimlerinde, suç içeren bir yayımda bulunur. Bunun üzerine yazı işleri müdürü Necip Efendi, hapis cezasına ve para ödemeye mahkûm edilir. Fakat Konya Valiliğinin yazısıyla, İçişleri Bakanlığı, Sadrazamlık üzerinden, 1914’te padişah iradesi çıkartılarak affedilir.

Osmanlı Konya, parti yayın organı durumunda olduğu için, İttihat ve Terakki aleyhindeki yazıları cevaplandırır; Meşrık-i İrfan başta olmak üzere muhalif basın ile kalem kavgalarına girer. Gazeteye göre İttihat ve Terakki Partisi, vatansever, milletin kurtarıcısı, istibdadı kovan, zulmü ortadan kaldıran mukaddes bir cemiyettir. Yazı ve haberlerinde yerellik oranı, yayın süresi eskidikçe artar. Fakat bu durum, partizanlığı azaltmaz. Aksine, parti taraftarlığını yerelleştirme amacıyla değerlendirilir.

İlk döneminde, telif yazı ve mektuplar gazeteyi doldurmuştur. Fakat daha sonra, iç-dış haberler, İttihat ve Terakki tarafından kurulan, Osmanlı Ajansı ağırlıklı olarak verilir.

Osmanlı Konya, dört yıla yakın yayın hayatıyla, Anadolu basınında önemli bir yere sahiptir. Etkisi uzun süre devam edecek, parti gazeteciliğinin öncülerinden olur. Gazeteyi baştan itibaren yönlendiren Rasim Haşmet, Birinci Dünya Harbi sırasında İstanbul’a gitmiştir. İstanbul’da 1915 yılında tifüsten vefatıyla, gazetenin kapanması aynı tarihlere rastlar. Gazetenin zayıflaması, bütün dengeleri alt-üst eden harp ortamı, Osmanlı Konya’nın sonunu getirmiştir. Böylece, İttihat ve Terakki’den önce kapanarak, tarihteki yerini alır. Gazete, Mahmut Nedim, Refii Nevzat, Mustafa Gündüzalp, Ahmet Mithat (M. Şakir Altan) gibi birçok kimsenin yazı tecrübesine zemin oluşturmuştur.

 

Osmanlı Konya gazetesinin 19 Mart 1328 (1 Nisan 1912)tarihli nüshası

CANER ARABACI

BİBLİYOGRAFYA

  • BOA, 02/Ca/1332, D.Nu. 234, gm.Nu. 178, fn.kd. MV; BOA, 21/Ş/1332, D.Nu. 87, gm.Nu. 4, fn.kd. DH.EUM.EMN; Arabacı vd., 2009, 118-137; a. mlf., 1991, 152-153; a. mlf., 2007.