OVALOĞLU (ÇELİK MEHMET PAŞA) CAMİİ

Osmanlı Dönemi eseri.

Karatay ilçesi, Ovaloğlu Mahallesi, Çelikpaşa Sokağı’nda yer alan cami, Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 02.12.1988 gün ve 349 numaralı kararıyla tescil edilmiş olup Vakıflar Genel Müdürlüğü mülkiyetindedir. Cami, minare kaidesindeki kitabeye göre Konya Valisi Çelik Muhammed Paşa tarafından 1178/1764 yılında inşa ettirilmiştir. Caminin, buradaki külliyenin bir bölümünü oluşturduğu ve külliyenin diğer yapısı olan medrese ile vakfiyesinin günümüze ulaşamadığı İ. H. Konyalı’dan öğrenilmektedir. Cami, farklı dönemlerdeki onarımlarından sonra 2003 yılında yeniden tadilat görmüştür. 2012 yılında cami ile ilgili yeni bir restorasyon projesi Konya Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından kabul edilmiştir. Eski bir fotoğrafında, yapının, düz toprak damlı olduğu ve kiremit kaplı bir sundurmasının bulunduğu görülmektedir. Ancak, günümüzde bu sundurma kaldırılarak yerine giriş bölümünü örtecek şekilde kırma beşik çatı ile örtülü daha küçük ölçekte bPir sundurma yapılmıştır. Dış cephe mahallî imkânlarla Horasan harçla sıvanmış, su basman seviyesine kadar traverten taş kaplanmış, çürüyen saçaklar, pencereler yenilenmiş, minarenin onarımı ise Vakıflar Bölge Müdürlüğünce alınan kurul kararları doğrultusunda yapılmıştır. Minare kaidesinin doğu yüzündeki dört satırlık Türkçe inşa kitabesi celî talik hatla ve kabartma tekniği ile yazılmıştır. Kitabenin son mısraında ebcetle tarih düşürülmüştür.

“Şerîf-i dil-güşâ âlemde ra’nâ

Muhammed Paşa yapmış bu diyâre

Bu mâdih gûş idüb târîh söyler

Zihî âbâde hurrem o minâre

Sene 1178”

Düz bir arazide inşa edilen cami; avlu, şadırvan, müştemilat, harim ve tek şerefeli minareden oluşur. Avlu, yapıyı kuzey, güney ve batı cephesinden kuşatır. Avluya doğudaki sokaktan girilir. Avlunun ortasında muhdes şadırvan, batısında müştemilat bulunur. Avlunun çevresi sonradan betonarme duvarla çevrilmiştir. Cami kare planlı yapının üzeri alttan çakmalı ahşap tavan ile kaplanmış, dışarıdan ise kırma beşik çatı ile örtülmüştür. Cami temelinde taş kullanılmış olmakla birlikte, beden duvarı yaklaşık 1 m kalınlığında kerpiçten yapılmıştır. Yapının cephelerindeki pencereler hem ebat hem sayı bakımından farklılık gösterir. Kuzeyinde alta ve üstte birer, güneyde altta iki, üstte ise üç, doğuda iki batıda ise üç pencere bulunmaktadır. Pencerelerin hepsi dikdörtgen formludur. Kaynaklarda doğuda altta ve üstte iki pencere olduğundan bahsedilmektedir.

Caminin kuzeydoğu köşesindeki minare, kare kaideli, silindirik gövdeli ve tek şerefelidir. Minareye harimin kuzey cephesinden açılmış basık kemerli bir kapıdan geçilerek girilir. Minarenin doğu cephesinde kaide üzerinde yapının kitabesi yer almaktadır. Minarenin kaidesinde kesme taş ve tuğla malzeme kullanılmış; gövde kısmı ise, taş bilezikler hariç tamamıyla tuğla malzemeyle inşa edilmiştir. Şerefenin alt kısmı mukarnaslarla süslenmiştir. Petek kısmı üzerinde kurşun kaplamalı külahı ile en üstte alem yer almaktadır.

İbadet mekânının üst örtüsünü oluşturan alttan çakmalı tavanda çıtalar mihrap istikametinde çakılmış, tavanın ortasında oldukça geniş olarak iç içe karelerden oluşan bir tavan göbeği yapılmıştır. Kıble duvarının ortasında, giriş ekseninde yer alan mihrap, yarım daire planlı dikdörtgen çerçeveli ters “U” şeklindedir. Mihrap dış kenar bordür kuşağında firuze renkli çini, iç bordür kuşağında ve mihrap nişinin dört sıra mukarnaslı kavsarasında Kütahya işi mavi, beyaz renkli bitkisel bezemeli geç döneme ait kare formlu çinilerle süslenmiştir

Özgün olmayan minberin dik üçgen ve silme kuşaklarla geçilen yan korkulukları tabla kaplamalıdır. Süpürgelik bölümü dört dilimli kemerlidir. Kur’an tahtı bölümü sade olup, yüksek kasnakla geçilen külah bölümü alemle sonlanır. Girişin doğusunda kuzey beden duvarına dayalı olarak yapılmış bir merdivenle çıkılan mahfil, harimin üzerinde “L” planlı bir alanı kapsamaktadır. Zemin kotundan 2,40 m yükseklikte yapılmış olan mahfil, doğu, batı ve kuzey yönlerde beden duvarına oturmakta; kıble istikametinde ahşap dikmelerle taşınmaktadır. Ayrıca doğu ve kuzey beden duvarına bitişik olarak yapılmış ahşap dikmeler de mahfilin taşınmasına destek olmaktadırlar. İkinci kat mahfilin altında, kuzey beden duvarı önünde uzanan ve yerden bir basamak yükseltilmiş bir alt kat mahfili bulunmaktadır. Yapı plan, mimari, süsleme ve malzeme açısından bu dönemde Konya’da inşa edilen yapılarla benzerlik göstermekte; aynı plan şemasında Anadolu’nun değişik bölgelerinde de inşa edilmiş camiler bulunmaktadır.

Ovaloğlu (Çelik Mehmet Paşa) Camii
Ovaloğlu (Çelik Mehmet Paşa)cami kitabesi

ALİ BORAN

BİBLİYOGRAFYA

  • Önder, 1971, 248-249; Konyalı, Konya Tarihi, 1997, 470; Küçükdağ-Arabacı, 1994, 226-229; Baykara, 1998, 7-10; Alkan, 1999, 201; Altın, 2009, 22; Konya Envanteri, 2008, 88; 2010, 204; Karpuz, Envanter, 2009, I/250; Erdemir-Kunt, 2012, I/261-264.