Resmî kayıtlarda “Hacı Hafız Mehmet Efendi Medresesi” olarak geçen medresenin kurucusu ve ilk müderrisi Silleli meşhur âlim Hacı Hafız Mehmet Efendi’dir. Hacı Hafız Mehmet Efendi, babası Büyük Ali Efendi gibi yabancı memleketlerde ilim tahsili yaptıktan sonra büyük bir âlim olarak 1261/1845 yılında Sille’ye dönmesi ile birlikte Sille’de önemli bir eğitim müessesenin kurulması kararlaştırılmıştır. Silleliler, onun edindiği ilmî birikimi Sille’deki çocuklara aktarması için bu tarihte Sille Medresesini yapmaya başladılar. Hacı Hafız Mehmet Efendi de yine bu tarihte bu medresede talebeye ders vermeye başlamıştır. Medrese, 1924 yılında medreselerin lağvedilmesine kadar yaklaşık seksen sene faaliyetini sürdürmüştür. Hacı Hafız Mehmet Efendi, kurucusu olduğu bu medresede, yaklaşık yirmi beş yıl boyunca medresenin baş müderrisliğini yapmıştır.
Hacı Hafız Mehmet Efendi’nin tasarrufunda bulunan arsa üzerine yapılan ve resmî vakıf belgelerine göre: “Ba tapu mutasarrıf arsa üzerine Hafız Mehmet Efendi tarafından iane-i ehali ile bir bab medrese bina ve inşa edilerek tescil-i şer’i olmaksızın vuku-i vefatıyla mezkûr arsa, evladı Musa, Süleyman ve Ahmet vakfı” ile yönetilen bu medrese, Sille ile çevresinin ilim ve fikir hayatına önemli katkılar sağlamıştır.
Hacı Hafız Mehmet Efendi’nin vefatı üzerine, medresenin başına yakın dostu olan İsmail Nazif Efendi geçmiştir. İsmail Nazif Efendi de gözlerinin kör olması sebebiyle, üç yıl sonra medresedeki vazifesini Arap İsmail Efendi’ye bırakmıştır. Bu arada İsmail Nazif Efendi’nin Sille Medresesinde yetiştirdiği oğlu Mustafa Efendi de medresede ders vermeye başlamıştır.
Hacı Hafız Mehmet Efendi’nin oğlu Musa Kâzım Efendi de medreselerin kapatıldığı tarihe kadar otuz dört yıl boyunca Sille Hacı Hafız Medresesinde müderris olarak görevini sürdürmüştür. Musa Kâzım Efendi’nin gelişiyle Sille Medresesi ivme kazanmış ve birçok memlekette değişik hocalardan ders gören bu âlimin katılımı ile medresenin değeri artmıştır. Bu dönemde medrese, seksen beş kadar yatılı öğrencisi ile oldukça önemli bir gelişme göstermiş ve taşra medreselerindeki zaafları göstermeden yoluna devam etmiştir.
Hacı Hafız Medresesi, dikdörtgen bir bahçe içinde sıralanmış, yirmi dokuz odalı, bir mescitli, yazlık kışlık dershaneli idi.
Hacı Hafız Medresesi Hacı Hafız Mehmet Efendi Medresesi'nin bugünkü arazisi
