REHBER KONYA

Rehber Konya, ilk sayısını 16 Haziran 1913 tarihinde yayınlamış haftalık, sekiz sayfalık bir dergidir. Bütün sayfalar, iki sütun üzerine dizilmiştir. Yayın hayatı, beş sayı sonra sona ermiştir. İmtiyaz sahibi belirtilmemiştir. Müdürü ve yayıncısı Konya’da yaşayan Rumlardan Yorgi Viyolaki’dir. Babalık, Türk Sözü gazetesinin bir ara mesul müdürlüğünü de yapan Viyolaki Efendi, Konya merkezinde ticari işler yapan birisidir. İkinci Meşrutiyet ve Mütareke dönemleri Konya’sında etkindir. Rehber Konya dışında İkonyon adında Rumca bir dergi daha çıkarmış, Rehber Matbaasını işletmiştir. Babalık gazetesi de bir süre bu matbaada basılmıştır. Fakat Mütareke/İşgal Döneminde, önceden yakın olduğu Babalık’ın sahibi Yusuf Mazhar’ı İngilizlere ihbar etmiştir. Bunun üzerine Yusuf Mahzar, bir müddet gizlenip, Konya’yı terk etmek zorunda kalmıştır.

Rehber Konya dergisinin idare yeri, Konya’da İrfaniye Çarşısı’nda Osmanlı Pazarı’dır (şimdiki Vakıflar Bankası ve Bölge Müdürlüğü yeri). Tekâmül Matbaasında basılmıştır. Konya Matbuatı Tarihiʼnde belirtilen Viyolaki’nin Rumca baskı da yapabilen matbaası, henüz kurulmamış olmalıdır.

Dergi, pazar günleri yayımlanmaktadır. Kapak ve birinci sayfasında, başlığının hemen altında, yayın günü ve özellikleri verilmiştir: “Pazar günleri çıkar, ticari, edebî, fenni”. Derginin fiyatı, 20 paradır. Abonelikte, yerden dolayı ücret farkı gözetilmemiştir. Her yer için seneliği 25 kuruştur. Dergi, iletişim konusunda, baştan idari işler için müdüre, yazı ile ilgili işlerden dolayı yazı işlerine başvurulması gerektiğini belirtir.

Dergi, yayın aralığında düzenli olma iddiasındadır. Onun için yedinci günde çıkarıldığı ikinci sayısında “İhtar” başlığı altında, basının genel durumu ile ilgili olarak yayın periyoduna dikkat edileceği belirtilir. Zira Rehber’e göre, Meşrutiyetin ilanı ardından birçok gazete ve dergi yayımlanmış, fakat bunlar bir iki sayı çıktıktan sonra kapanmıştır. Abone olup peşin ücretini verenler, gazete veya dergi kapandığı için mağdur olmaktadırlar. Bu yüzden ahali birçok zarara uğramıştır. Durumu dikkate alan Rehber idarehanesi, abone olmak lütfunda bulunanlardan, abone ücretini peşin istememektedir. Düzenli yayımlanacağına kanaat getirdikleri zaman, altı ay sonra ödemeleri yeterlidir. Baştan abone adaylarından istenen, sadece adresleriyle birlikte, mecmuaya abone olacaklarını bir kartla idarehaneye bildirmelidir.

Yalnız bu iddiaya rağmen ilk iki sayıdan sonra Rehber Konya, düzenli yayımlanmaz. İkinci sayı ile üçüncüsü arasında on dokuz gün, dördüncü sayıda ise iki aydan fazla ara vardır. Bu durumun sebebi, üç ve dördüncü sayılarda açıklanır. Zira, ilk sayıdaki “Maksat ve Meslek” yazısı, yönetim tarafından siyasi bulunduğundan kapatılmak istenmiştir.

İlk sayı kapağında verilen bilgiye göre dergide, “İhtar, Maksat ve Meslek”, M. Yaşar imzalı “Memur Olmak”, Ali Dündar’ın “Heyet-i İçtimaiyede Hasat-ı Mahsusa”, Tevfik Dündar’ın “Oğluma” yazısı ile Naci Fikret’in “Nikbinler Bedbinler” adlı yazıları yer almıştır.

“Maksat ve Meslek” başlıklı yazıda, dünyanın kılıçla, askerî güçle fetihlerin yapıldığı eski dünya olmadığı, yeni gelişmelere ayık uydurulması gerektiği uzunca belirtilir. Ardından çıkış sebebi açıklanır. Buna göre dergi, hastalıklarımızın ilaçlarını hazırlamak emelindedir. Vatanın genel menfaatlerine hizmet eden yazılar yazmak, genel uyanışı sağlamak amaçtır. Memleket ziraat, ticaret memleketi olduğundan, ticaret/iktisattan bahsedilmelidir. Bu alanda gelişmeler, hükümet siyasetini de değiştirecektir. “Rehber” imzalı yazıda, halktan, genç memleket evlatlarından fiilî, fikrî yardım beklendiği belirtilerek, iyi niyetli olmanın en büyük başarı sebebi olduğu vurgulanır. Genel hatları ile, kapatma sebebi olabilecek nitelikte bir ifade içermeyen yazıya, İttihat ve Terakki tek parti anlayışının tahammül göstermemesi, hürriyet anlayışının kısa sürede ne kadar aşındığını ortaya koymaktadır.

Derginin, “Memur Olmak” yazısında da Türk toplumunun yapısında yer alan, devlet memuru olma zihniyetinin, çocukluktan başlayarak gelişmesine karşı çıkılır. Bilinç altındaki, devlete kapılanma düşüncesi eleştirilir. Bu kafa yapısı, İngiltere ile kıyaslandığında; orada memurluğun, fikren acizlik içinde olanların yaptığı bir iş olarak algılanması, ticari, siyasi atak açısından önemlidir.

Dergi ikinci sayısına, başlığının altına yerleştirdiği Abdülhak Hamit’in taciri, tüccarı yücelten bir sözü ile başlar. İçerik zayıftır. Dört yazı ile dosya kapatılmıştır. İki sayıda da Viyolaki Efendi’nin işyeri reklamı bulunmaktadır.

Üçüncü sayının, numarası “1-3” yazılmıştır. Bu sayıdaki dört yazının ikisinde, Naci Fikret’in imzası vardır. Başlık altında “Pazar günleri çıkar” denilen derginin, başlık üstünde “Çarşamba” yazmaktadır. Bu sayı başında, anlatıldığına göre; derginin ilk sayısında yer alan “Maksat ve Meslek” adlı yazı, siyasi nitelendirildiği için, beş lira para cezası verilerek tatil edilmiştir. Kapatma üzerine dergi, adında küçük bir değişiklik yaparak, gecikmeli de olsa yine çıkmanın yolunu bulur. Adı, 12 Temmuz 1329 (1913) tarihli üçüncü sayının ilk sayfasında “Rehber-i Saadet” olarak verilmiştir. Kapaktaki, “Rehber Konya” eski klişesinin altına, küçücük bir “Saadet” yazısı konuvermiştir. Böylece, sayısı 1-3 şeklinde verilerek devamlılığı vurgulanmış olmaktadır. Dergi, süreçle ilgili asıl açıklamayı, dördüncü sayısında verir. Kapatmayı, mahkeme taşıyıp berat etmiştir. İki ay sonra da olsa, tekrar Rehber Konya olarak çıkarılmıştır. Elde olmayan gecikmeden dolayı okuyucularından af dileyen dergi, belirlenen zamanında bundan sonra çıkacağını vaat eder. Fakat bu gerçekleşmeyecektir.

Rehber Konya’nın yazı kadrosunda, Naci Fikret, Tevfik Nevzat, M. Yaşar ve Yorgi Viyolaki yer almıştır. Ekonomik dergiciliğinin yerel örneklerinden biri olarak değerlendirilebilecek olan dergi, uzun ömürlü olamamıştır. Reklam, yok denecek kadar azdır. Var olan reklamlar da Yorgi Viyolaki’nin iştiraklerine aittir.

Hürriyet, eşitlik, adalet sloganlarının öne çıktığı Meşrutiyet Döneminde çıkmasına rağmen, derginin sansüre uğrayıp kapatılması, ardından ad değiştirerek yayını, dikkat çekici bir durumdur. Buradan basın üzerinde, 1913 Haziranından sonra estirilen İttihat ve Terakki tahakkümünün, yerel basını da etkilediği anlaşılmaktadır. Rehber Konya, beşinci sayıdan sonra kapanmıştır.