SARAYÖNÜ

Hatip Camii

Cami, Yukarı Mahalle’de, Fatih Caddesi üzerindeki Çatal Çeşme’nin karşısında yer almaktadır. Batı cephe duvarında yer alan yarım daire şeklinde olan kitabe taşında bir medresenin ismi okunmaktadır. Caminin, batı cephesinin kuzey ucundaki girişinin rüzgârlığı sonradan ilave edilmiştir. Harim, mihrap duvarına dik üç sahınlı olarak tasarlanmıştır. Ahşap direkler profilli yastıklara sahiptir. Harimin kuzeyinde mahfil bulunur. Ahşap kirişleme üst örtüde yuvarlamalar görülür. Orta sahın daha geniş ve yüksektir. Ahşap mihrap XX. yüzyıl başlarına ait, ajur tekniğinde kadife zemin üzerine çakılmış bitkisel bordürlerle çevrilmiştir. Ahşap minber ise sadedir. Bugünkü hâliyle yapı XIX. yüzyıl sonlarına tarihlendirilebilir. Araştırmacılar, yapının 1922 ila 1950 yıllarında onarıldığını belirtirler. Cephelerdeki kitabeler başka yapılardan alınmış olmalıdır.

Hatip Çeşmesi

Hatip Mahallesi’nde, Hatip Camii’nin kuzeybatısındadır. Çeşmenin suyu evvelce Evcekaya mevkiinden künklerle gelmekteydi. Çeşme; yuvarlak kemerli bir niş hâlinde antik devşirme taşlardan ve tuğla, moloz taş ile tek lüleli olarak yapılmıştır. Tuğla ile örülmüş olan yuvarlak kemeri, antik taşlardan yapılmış iki dikdörtgen sütuna oturmaktadır. Kemer üzengi hizasındaki yassı sütun başlıkları alelade seçilmiş düz taşlardandır. Çeşmenin önündeki yalak daire planlıdır. Yanlarda sekiler bulunmaktadır. Fazla su daha büyük bir yalağa akmaktadır. Ayna taşı büyüktür ve üzerinde kare biçimli taslık vardır. Aynalığı tamamen dolduran yarım daire şeklinde yekpare taştan dört satırlık bir kitabe bulunmaktadır. Bu kitabeden, çeşmenin 1250/1834 yılında Hasip Efendi oğlu Hacı Halil Ağa tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır.

Kancevi Çeşmesi

Hatip Mahallesi’nde, Küçük Alioğlu Camii’nin güney istikametinde, camiye yaklaşık 150 metre mesafededir. Çeşmenin suyu evvelce Evcekaya mevkiinden künklerle gelmekteydi. Çeşme Bizans Dönemine ve İslami yapılardan toplanmış devşirme taşlardan, yuvarlak kemerli ve tek lüleli olarak yapılmıştır. Yassı taşlarla örülmüş olan yuvarlak kemeri, antik taşlardan yapılmış iki dikdörtgen ayağa oturmaktadır. Niş içerisinde yalak ve sekiler bulunur. Süslemeli antik mimari parça ayna taşı hâline getirilmiştir. Ayna taşının üzerinde taslık bulunmaktadır. Lülenin altındaki yalağı dolduran sular hayvanların su içebilmesi için çeşme önüne yerleştirilmiş ve antik lahit kapaklarından yapılmış biri büyük biri küçük dikdörtgen şeklindeki yalaklara ince bir oyma kanalla geçmektedir. Bu yalakların yanı başlarında dikili duran antik iki sütun parçası mevcuttur. Sütun parçalarının üzerinde Grekçe yazılar vardır. Bu sütunlara hayvanlar bağlanmakta bazen de sadaka taşı olarak kullanılmaktadır. Yapım tarihi bilinmeyen çeşme XIX. yüzyıla tarihlenebilir.

Kurşunlu Camii

Cami, Kurşunlu köyünde, Yukarı Mahalle olarak adlandırılan mevkide, eğimli bir arazi üzerinde inşa edilmiştir. Dıştan dışa 14,60x8,75 metre ölçülerindeki enlemesine dikdörtgen planlı harimin kuzey duvarı, doğuda 7,00 metre genişliğinde ve yaklaşık 3,50 metre derinliğindeki bir çıkmayla dışarı doğru taşırılmıştır. Ahşap direkli caminin günümüzde yenilenmiş olan üst örtüsü, dıştan dört omuzlu kırma çatıyla kaplıdır.

Tek şerefeli tuğla minare, harimin kuzeydoğu köşesine yerleştirilmiştir. Caminin beden duvarları kâgir olup iç strüktürle birlikte mihrap ve minberi ahşap malzemedendir. Mevcut kitabesine göre 1875’te inşa edilen cami, 1987’de bir yangın geçirmiştir. Dış cephelerde farklı ebatlarda, düzensiz açılmış altlı üstlü dikdörtgen pencereler görülmektedir. Harim; kuzey, doğu ve batı cephelerdeki büyük ebatlı alt pencerelerle birlikte küçük ölçekli üst pencerelerden aydınlanmaktadır.

Harime, doğu cephenin kuzey köşesindeki tek kanatlı kapı açıklığından girilir. Harim, mihrap duvarına dik uzanan ahşap direk sıralarıyla beş sahına ayrılmış ve kuzeyde dışarıya doğru genişletilmiş olan kısmında mahfil düzenlenmiştir. Mahfile, kuzey duvarına paralel tek yönlü bir merdivenden çıkılır. Mihrap ve minber ahşap süsleme özellikleri bakımından bölgedeki diğer XIX. yüzyıl camilerinin mihrap ve minberleriyle çağdaştır. Geometrik ve bitkisel motiflerle ajurlanmış olan ahşap parçalar yüzey üzerine çakma tekniğiyle birleştirilmiştir. Mihrap ve minber günümüzde yağlı boyayla boyanmış olup, mihrabın kasarası formikayla kaplanmıştır. Kurşunlu Camii, Konya bölgesindeki ahşap direkli cami geleneğinin devam ettirildiği bir diğer XIX. yüzyıl yapısı olup, yenileme ve onarımlarla günümüze ulaşmıştır.

Kurşunlu Köyü Koca Çeşme

Sivri kemerli, ortada üçgen alınlıklı bir sokak çeşmesidir. Düzgün kesme taş işçiliği sergileyen çeşmede yoğun olarak devşirme malzeme kullanılmıştır. Koca çeşme, kitabesine göre 1903 yılında inşa edilmiştir.

Küçük Alioğlu Camii

Camii, Hatip Mahallesi’nde, Karçayır Deresi ile Şahin Caddesi arasında, Yukarı Mahalle ile Hatip Mahallesi’ni birbirine bağlayan Küçük Alioğlu Köprüsü’nün kuzey-batı istikametinde, 1861 yılında yapılmıştır. Yapı, ahşap direkli ve düz toprak damlıdır. Camiye doğu cephesinden girilmektedir. 13 metrelik bu cephede üç sütunlu bir çardak şeklinde yazlık kısım bulunmaktadır. Kuzey duvarına bitişik iki kanatlı bir kapı ile harime girilir. Harimin girişinde mahfil bulunur. Bu mekân mihrap duvarına dik iki sıra ahşap direkle üç sahına ayrılmıştır. Her sırada uçlardakiler duvar dibinde olmak üzere dört sütun yer almaktadır. Burada sahın genişlikleri eşit olması, bir restorasyon yapıldığını göstermektedir. Ahşap mihrap ajur tekniğinde bitkisel motiflerle bezenmiştir. Üzerindeki yarım daire alınlık, yarım şemse motifli olarak tasarlanmıştır. En uçta bir halat motifi ile geniş bitkisel motifler bulunmaktadır. Minber çatma tekniğinde, ortada çok kollu yıldız, şemse geniş geometrik bordürlerle çevrili aynalıklara sahiptir. Korkuluklar ajur tekniğindedir. Güneydoğu köşede ahşap bir kürsü bulunmaktadır. Camiiye bugünkü şeklini 1933 yılında yapılan onarımlar sırasında, Hüseyin Ceylan adında bir usta vermiştir.

Ladik Kaşı Camii

Ladik kasabasında yer alan yapının dıştan dışa 10,80x13,90 metre ölçülerindeki harimi, mihrap duvarına dik uzanan iki sıra hâlindeki ahşap direk sıralarıyla üç sahına ayrılmıştır. Kapsamlı bir onarım geçiren caminin üst örtüsü, dıştan kırma çatıyla kaplanmıştır. Yapı bünyesine dâhil edilen tek şerefeli tuğla minare harimin kuzeydoğu köşesinde yer almaktadır. Caminin beden duvarları kâgir olup, iç strüktür öğeleri ile birlikte mahfil, mihrap, minber ve vaaz kürsüsü ahşap malzemeden yapılmıştır. Caminin inşa tarihi 1887’dir. Caminin mihrap, minber ve vaaz kürsüsü ahşap süslemeleriyle dikkat çeker. Geometrik ve bitkisel motifli ahşap parçaların yüzeyler üzerine çakma tekniğiyle birleştirilmesinden müteşekkil olan bu süsleme kompozisyonları, XIX. yüzyıl Ladik camilerinin mihrap ve minberlerinde, aynı stil ve üslup özellikleriyle tekrarlanmıştır.

Ladik Kaşı Çeşmesi

Ladik kasabasının çarşı merkezinde yer alır. Çeşme nişinin her iki kenarındaki profilli ayaklara sahiptir. Çeşme nişinin içerisinde, ortaya yerleştirilmiş bir adet taslık bulunmaktadır. Ayna taşı, büyük rozet motifinin ortasında açılmış tek delikten ibarettir. Çeşmenin su yalağı yükseltilen kaldırım döşemesinin altında kalmıştır.

Kitabesi bulunmayan çeşmenin, XIX. yüzyıl sonu ile XX. yüzyıl başlarında inşa edildiği söylenebilir.

Ladik Pancarcı Çeşmesi

Ladik kasabasındaki çeşme, günümüzde bir konutun ön bahçesinde yer almaktadır. Sivri kemerli tek lüleli çeşme zemine gömülmüş; kitabesi de yerinden kopmuştur. Su yalağının üzerine beton atılmış ve üzerinde ibrik motifi bulunan ayna taşı zemin kotunun altında kalmıştır. Çeşmenin XIX. yüzyıl sonu ile XX. yüzyıl başlarında inşa edildiği düşünülmektedir.

Paşa Çeşmesi

Ladik kasabasındaki çeşme, birbirine bitişik, iki kütleden meydana gelen hazneli bir meydan çeşmesidir. Güneyde büyük sivri kemerli ve doğuda küçük yuvarlak kemerli olan iki ayrı cephesi vardır. Düzgün kesme taşla inşa edilmiş çeşmenin sivri kemerine ait ayakları devşirme malzemedendir Her iki kısmın cepheleri de düz profilli saçak silmeleriyle nihayetlendirilmiş olup, sivri kemerli kısmın üst örtüsü piramidal çatı şeklindedir.

Paşa Çeşmesi, kitabesine göre 1154/1741 tarihinde inşa edilmiş, iki cepheli, hazneli tasarımıyla Ladik kasabasındaki tek meydan çeşmesidir.

Ladik Ulu Camii

Yeni Mahalle’de Cami Sokağı üzerindedir. Yapı, halk arasında “Büyük Cami” olarak da anılmaktadır. 7,27x19,35 metre ölçülerinde enlemesine dikdörtgen planlı cami, ortada daha geniş olmak üzere, mihrap yönünde dik uzanan beş sahına ayrılmıştır.

Üst örtüsü, günümüzde dört omuzlu kırma çatıyla kaplı olan caminin kuzeydoğu köşesinde tek şerefeli, güdük bir tuğla minare yükselmektedir. Caminin beden duvarları taş malzemeden olup, kapı ve pencere açıklıları üzerinde ahşap hatıllar kullanılmıştır. Bugünkü hâliyle XIX. yüzyıl sonlarına tarihlendirilen caminin mihrabında 1212 (1797) tarihi yer almaktadır.

Caminin mihrabı, minberi ve vaaz kürsüsü ahşap işçiliği bakımından önemlidir. Mihrap ve minberde; yeşil, mavi ve kırmızı yüzeyler üzerine, ajur tekniğinde hazırlanmış geometrik ve bitkisel motifler raptedilmiştir. Vaaz kürsüsün ön yüzünde görülen, edirnekari süslemeler ile yan yüzeylerindeki barok kıvrımlar son dönemde yapılmıştır. Harimde dikkat çeken bir diğer süs öğesi, yine sonradan yapılmış olan kalem işi süslemelerdir. Bunlar arasında celi sülüs yazı panoları önemli yer tutar. Ladik Ulu Camii, ahşap direkli cami geleneği içerisinde inşa edilmiş bir XVIII. yüzyıl örneğidir.

Pir Hüseyin Bey Camii

Sarayönü Yukarı Mahalle’de geniş bir bahçe içerisinde yer alır. Hâlihazırda ahşap direkli, çatılı bir yapıdır. Karamanoğulları Döneminde Pir Hüseyin Bey tarafından yaptırılmıştır. Bu itibarla XV. yüzyılın ilk yarısına tarihlenir.

Yapı, kuzey doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Duvarlar kireç harçlı moloz taş duvarlıdır. Camiye doğu cephesinden, bir sundurma yardımı ile girilmektedir. Köşedeki minare 1944 yılında yapılmıştır.

Harim, beşerli iki sıra ahşap sütunla üç sahına ayrılmıştır, tavanı içten kaplıdır. Kuzeyinde mahfil bulunur. Harimde orijinal mihrabın bir kısmı izlenebilmektedir. Minber yenidir.

Minber, çini mozaik, alçıdan yapılmıştır. Mukarnaslı kavsarası, alınlıkları ve niş çerçevesi mavi çini yıldızlarla çevrilmiştir. Mihrabın kalın bir kitabe kuşağı çevirir. Bu mihrabın üzerine sonradan iki yana eğimli bir bölüm ilave edilmiştir. Ahşap mihrap tepeliği bitkisel bölümlere sahiptir. Ahşap sütunların başlıkları ise profilli yastıklara sahiptir.

Bahçede yazlık mescit mihrabı üzerinde kitabe 1408 tarihlidir. Giriş kapısı üzerinde ise 1893 tarihli bir onarım kitabesi bulunmaktadır.

Pir Hüseyin Bey Çeşmesi

Sarayönü, Yukarı Mahalle’de, Pir Hüseyin Bey Camii’nin avlusunun dışında, Pir Hüseyin Bey Caddesi’nin kenarında yer almaktadır. Çeşmenin suyu 1983 yılının son aylarında ilçe belediyesince akıtılmıştır. Çeşme; devşirme dikdörtgen prizma biçiminde yekpare gri mermer bloktan meydana getirilmiştir. Tek lülelidir. Dıştan dışa 1,62x3,33 metre ebadında bir pano meydana getirecek şekilde işlenmiş olan mermer bloğun geniş yüzünde, sade bir profille çukurlaşan dikdörtgen bir ayna mevcuttur.

Çeşme nişinin üst kısmında iki satır hâlinde, mermere oyulmuş kitabesinin bazı kısımları bozulmuştur. Kitabeden yapının 1682 yılında yaptırıldığı anlaşılmaktadır.

Yılancık Tekkesi

Pir Hüseyin Bey Caddesi’nin hemen kenarındaki tekke -mevcut hâliyle- duvarları taştan, üstü betonarme tavanlı, 5,65x3,00 metre ebadında dikdörtgen planlı bir yapıdır. Doğu cephesinde bir kapısı ve güneybatı cephesinde de dikdörtgen şeklinde demir parmaklıklı bir penceresi vardır. İçerisinde; biri güneydoğu, diğeri kuzeybatı kenarda olmak üzere iki mezar bulunmaktadır. Mezar sandukalarının üzeri alelade bezlerle örtülmüş; şahide olarak devşirme sütun parçaları kullanılmıştır. Bunlardan kuzeybatı kenardaki mezarın antik sütun parçasından yapılmış ve üzerinde yazı bulunan şahidesinin bir kısmı, batı cephe duvarı dışında görünmektedir. Kitabesine göre bu şahide Recep 885 (Eylül/Ekim 1480) tarihlidir.

Çatal Çeşme

Sarayönü’nün Hatip Mahallesi’nde, Hatip Camii’nin karşısındaki çeşmenin suyu Evcekaya mevkiinden künklerle gelmektedir. Hâlen suyu akan çeşme, antik devşirme taşlarla tuğladan, sivri kemerli bir niş hâlinde ve iki lüleli olarak yapılmıştır. Kemer üzengi seviyesinde profilli yassı sütun başlıkları vardır. Önünde daire planlı iki yalak, yanlarda sekiler bulunur. Yalakların suyolu daha sonra belirmektedir. Çatal Çeşme adı buradan gelmiş olmalıdır. Çeşme aynasının üstünde, tam ortada kare şeklinde taştan dört satırlık kitabesi oldukça yıpranmıştır. Bu kitabeden çeşmenin 1250/1834 yılında Hacı Mehmet adında bir zat tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır.

Gözlü Kasabası Mehmet Köker (Dedelerin) Odası

Köy merkezinde yer alan yapı, Dedelerin Odası olarak bilinmektedir. Bir oda ve kuzeyindeki ahırdan meydana gelir. Güneydoğu köşesinden girilen yapının kapı girişindeki aralık bölümünde mutfak kapları ve su küpü bulunur. Odanın kuzey duvarının ortasındaki ocak kapatılmıştır. Kerpiç duvarlı düz toprak damlı oda geleneksel unsurlarını korumakta ve hâlen kullanılmaktadır. XX. yüzyıl başlarında Dedeler (Köker) ailesi tarafından yaptırılmıştır.

Gözlü Kasabası Yaşar Erat Odası

Yapı; köy merkezinde, Yaşar Erat’ın evinin avlusuna bitişik olarak yapılmış bir köy odasıdır. Kuzeybatısında ahır bulunmaktadır. Taş temel üzerine kerpiç duvarlı, düz toprak damlıdır. Aralık ve oda kısımlarından meydana gelir. Aralık kısmı kapının önündeki bölümdür. Burada kahve ocağı ve bir ahşap seki bulunur. Esas oda kısmının güney duvarının ortasında ocak, yan duvarlarda ağzı açık ve kapaklı dolaplar bulunur. Geleneksel mimari özellikler taşıyan köy odası nadiren kullanılmaktadır. XX. yüzyılın başlarında yerli ustalar tarafından yapılmıştır.