Akşehir’de, Anıt Mahallesi, Seyyit Mahmut Hayrani Sokağı’nda yer alan türbe, 667/1268 yılında Seyyit Mahmut Hayrani için yapılmıştır. Kübik baldaken bir alt yapı üzerine ikinci bir kuruluş gösteren türbeler grubuna girmektedir. Bir külliyenin parçası olan türbenin etrafındaki diğer yapılar günümüze ulaşamamıştır. Etrafı zaman içinde dolduğu için zeminden aşağıda kalmaktadır.
Kare planlı bir kaide üzerinde yükselen on altıgen formlu dilimli bir gövde ve konik külahtan oluşur. Yapı malzemesi alt ve üst gövdede farklılık gösterir. Altta duvarlar devşirme malzeme, moloz taş ve tuğla malzeme ile düzensiz örülmüştür. Üst gövde ise tamamen tuğladandır. Türbeye doğu cephe ortasında yer alan düz atkılı bir girişten geçilir. Kare mekânın üzeri pandantiflerle geçilen bir kubbe ile örtülüdür. Günümüzde içeride sonradan yapılmış üç sanduka yer almaktadır. Özgün sandukalar ise İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde sergilenmektedir.
Türbenin ikinci bölümünü oluşturan on altıgen gövdenin doğuya bakan bölümünde, sırlı tuğla ve çinilerle süslenmiş sivri kemerli nişler bulunur. Sanatçı kitabesi de buradadır. Üst bölümde yivler üzerinde ve aralarında da çini süslemeler mevcuttur.
Seyyit Mahmut Hayrani 667/1268-69’da vefat etmiştir. Ancak türbede sandukası bulunan Ahmet bin Mesut’un sandukasındaki tarih 649/1251’dir. Bu sebeple yayınlarda yapının ilk inşasıyla ilgili farklı tarihler bulunmaktadır. Dolayısıyla yapım tarihini Seyyit Mahmut Hayrani’nin vefatından önce kabul etmek gerekir.
Yapı başlangıçta baldaken olarak inşa edilmiş, daha sonra 1420 tarihinde Ahmet oğlu Abdullah oğlu Asli tarafından yanlar kapatılarak türbe üzerine ikinci dilimli bir türbe konulmuştur. Bu açıdan yapı, Mevlâna Türbesi’ne benzemektedir. Türbenin inşa kitabesi yoktur. Giriş açıklığı üzerinde yapının tamiriyle ilgili bir kitabe yer almaktadır. Kitabeden 812/1409-10 yılında Seydi Muhyi’nin emriyle yenilendiği anlaşılmaktadır.
Seyyit Mahmut Hayrani Türbesi
