SİLİ (ZİLİ) DOKUMASI

Mahallî bir dokuma.

Atkı ipliklerinin arasına desen ipliklerinin sıkıştırılmasıyla oluşan, ancak desen ipliklerinin üç üstten bir alttan atlamasıyla dokuma yüzeyini tamamen dolduran ve dokuma boyunca birbirine paralel çizgiler hâlinde görünen dokuma çeşidine zili (zülü/zile/zili) denilmektedir. Sili dokuması, cicim tekniğine benzemekle birlikte teknik ve görünüş olarak ondan farklıdır. Silide çözgü çiftlerine uyulmayarak üç üstten bir alttan motiflerin içleri ve dışarıda kalan diğer kısımları değişik renklerle tamamen doldurulur. Her desen ipliği kendi desen alanında enine, boylu boyunca üç üstten bir alttan atlayarak geçer. Ancak dokuma deseninin konturlarında atkı atılır ve kaldığı yerde dikey olarak üst sıraya çıkar. Aynı üç çözgü ipliğinin üstünden geriye döner. Araya atılan atkı, üst sıraya dikey olarak çıkan desen ipliğinin çözülmesini önler. Dokumanın enine doğru üç üstten bir alttan atlamalarla bütün sıra doldurulduktan sonra araya iki sıra atkı atılarak sıkıştırılır.

Dokuma tekniği elverişli olmadığından çok çeşitli desenler dokumak mümkün değildir. Genellikle Yörükler ve Türkmen aşiretleri tarafından sıklıkla dokunur.

Bu düz zilinin dışında dama taşı gibi 2-1, 3-1, atlamalarla motiflerinin içlerinin doldurulduğu damalı zili, her sırada birer çözgüyü başta bırakarak öne geçirilen desen iplikleri, üst sırada birer çizgi yan tarafa kayarak atlatıldığı ve böylece başta kalan çözgüler ile üste çıkan desen ipliklerinin çapraz çizgiler oluşturmasıyla dokunan çapraz zili, seyrek zili ve konturlu zili gibi değişik zili teknikleri de vardır.

Dokunmak istenilen zilinin deseni kareli desen kâğıdına hazırlanır. Dikey her kare sırası bir çözgü ipliğini temsil eder. Ayrıca yatay da gösterilen desen ipliklerinin her sırasından sonra alt ve üst atkı ipliği için iki yatay kare sırası boş bırakılabilir.

Dokumanın arkasında desen ipliği birikimlerinin yoğunlaşmaması için desendeki renk grupları için ayrı ayrı yumaklar hazırlanır ve kendi bölgesinde yukarı doğru ilerletilir.

Konya ve civarı, geçmişten günümüze, sili dokumaları bakımından zengin bir birikime sahiptir.

Konya yöresine ait bir sili duvar yastığı detayı

AHMET AYTAÇ

BİBLİYOGRAFYA

  • Aytaç, 1999; Soysaldı, 2009.