Ilgın’da İstasyon Mahallesi 301. Sokak, Nu. 9’da; su deposu, atölye ve kısım şefliği gibi ek hizmet binalarından oluşan yapı kümesinin batı ucunda yer almaktadır. Ilgın İstasyonu Anadolu Demiryolları Projesi’nin Eskişehir-Konya hattı üzerinde kurulmuş on altı adet üçüncü sınıf istasyon binasından birisidir. Alman konsorsiyumu tarafından inşa edilen hattın 1896-97’de tamamlanmasıyla birlikte hizmete açılan yapının mimarı Georg Kawerau’dur.
Doğu-batı doğrultusunda 8,60x28,20 m ölçülerindeki dikdörtgen bir alan üzerinde inşa edilen yapının giriş/orta bölümü iki katlı, yan bölümleri ise tek katlıdır. Giriş bölümü, güney cephesinde 2,50 m öne çıkma yapmaktadır. Yapıdaki her üç bölümün de üzeri beşik tipi kırma çatılarla örtülüdür. Yığma tekniğindeki binada temel ve zemin seviyesinde taş, üst kısımda ise tuğla örgülü duvarlar kullanılmıştır. Üst örtü, Marsilya tipi kiremit kaplıdır. Kat döşemeleri ahşaptan olup, bodrum katı bulunmayan giriş ve doğu bölümlerinin zeminlerinde, döneme özgü karo mozaik kaplama izlenmektedir.
Yapının dış cepheleri, simetrik düzenlenmiş, basık kemerli kapı-pencere açıklıkları ve köşelerde sıva bantlarıyla hareketlendirilmiştir. Peron cephesi kuzeye dönüktür. Ortadaki iki katlı giriş bölümünün kuzey ve güney cephelerinde düz köşeli bir kat silmesi uzanmaktadır. Kapı ve pencere çerçevelerinin rustik tarzda dışa çıkıntı yapan taş örgüleri vardır. Bunlara ait altı bölmeli ahşap doğramalar, günümüzde PVC’ye çevrilmiştir. Ayrıca, yapının doğu bölümünün güney cephesine bitişik, muhdes bir bina eklenmiştir.
Asimetrik planlı istasyon binasının tek katlı iki yan bölümünden doğudaki haberleşme sürveyanlığı ve yolcu bekleme salonu, batıdaki ise ambar olarak işlevlendirilmiştir. Yolcu bekleme salonu birbirine kemerli bir geçitle bağlı iki ayrı odadan ibaret olup, diğer oda orta bölümdedir. Ambar kısmının altında sığınak amacıyla planlanmış bir bodrum/depo katı bulunmaktadır. Ortada yolcu bekleme salonu, bilet gişesi ve istasyon şefliğinin bulunduğu zemin kat mekânlarının üzerinde bir adet lojman vardır. Bilet gişesi, yolcu bekleme salonu ile istasyon şefliği arasında açılan bir pencereyle düzenlenmiştir. Dört oda, mutfak, banyo ve sonradan eklenen bir WC’den meydana gelen istasyon şefinin lojmanına güneybatıdaki merdiven evinden çıkılmaktadır. Bodrum ve çatı arası mekânlarına çıkış yine aynı merdivenden sağlanmıştır.
Ilgın İstasyon Binası, II. Abdülhamit dönemi imar faaliyetleri içerisinde önemli yer tutan demiryolu yapılarındandır. Alman demiryolu şirketinin Eskişehir-Konya hattında kullandığı üç farklı tip projeden, en küçük ölçekteki üçüncü tipin uygulandığı yapı Gözpınarı, Çavuşçugöl, Kadınhanı, Sarayönü, Meydan ve Pınarbaşı gibi diğer yakın istasyon binaları ile aynı mimari düzeni sergiler. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Millî Mücadele yıllarına da tanıklık eden Ilgın İstasyonu, bazı değişikliklerle birilikte günümüzde özgün işlevini sürdürmektedir.
Ilgın İstasyon binası
