KONYA LİSESİ BİNASI

Osmanlı Devleti’nin Meşrutiyeti izleyen döneminde, ortaya çıkan milliyetçilik anlayışı, her alana olduğu gibi sanata ve mimariye de yansımıştır. Dönemin meşhur mimarları, eski klasik eserlerden esinlenerek, çeşitli unsur ve süslemelerini aynen kopya ve tatbik yoluyla bir millî mimari anlayışı oluşturma çabasına girmiştir. Bu dönem mimarlarından olan Mimar Muzaffer Bey, günümüzde Konya Lisesi olarak kullanılan Darülmuallimin binasının da mimarıdır. Bu eserini, dönemin mimari anlayışı olan Birinci Ulusal Mimarlık Akımı’na uygun olarak gerçekleştiren Mimar Muzaffer Bey, bu akımın etkisiyle Selçuklu ve Osmanlı mimarlık öğelerini, pencere, saçak, sütun başlığı ve balkon korkuluklarında kullanarak bir anıt eser inşa etmiştir (1914-1917).

Mimari Özellikleri

Vaziyet Planı ve Cepheler

Doğusunda Hayat Sokağı, güneyinde Atatürk Caddesi, batısında Amberreis Caddesi, kuzeyinde de Muzaffer Hamit Sokağı ile çevrili alanda yer alan yapı, kuzeydoğu-güneybatı ana ekseni üzerinde yerleştirilmiş olup, bu ara yönler derslikler için yaz, kış ve bahar dönemlerinde yeterli ve gereksenen miktarda ısı ve ışık için ideal yönlere karşılık gelmektedir. Binanın cepheleri bugünkü anlayışa göre tam bir bütünlük içinde değilse de o dönemde yapılan diğer binalara göre daha sade bir görünüme sahiptir. Her katta farklı üslupla tasarlanmış pencere detayları, yapının ön ve arka cephelerinde de birbirinin simetriği olarak düşünülmemiştir. Baca gözleri tıpkı pencerelerde olduğu gibi kemerlidir. Merdiven evleri, giriş holleri, (revaklar), tuvalet hacimleri vs. yapının iç düzeni yer yer cephelere yansıtılmıştır. Görsel süsleme detayları yanında işlevsel bir cephe tasarımı özelliğinin de yapı mimarisinde kurgulanması, Ulusal Mimarlık Akımının simgesel tek yapı özelliği dışında, modern mimarlık ilkelerinin de bu yapı ölçeğinde gözetildiğini yansıtmaktır.

Amberreis Caddesi’ne bakan cephede, yakın dönemde Anıtlar Kurulu kararıyla yıktırılan duş, mutfak ve çamaşırhaneyi içeren ek bina mevcuttu. Bu ek bina tarihî binadaki pencereden bozma kapılarla iki koldan ve ortada avlu oluşturacak şekilde ana kütleye eklenmişti. Böylece yemekhanenin, kapı dışında geriye kalan pencereleri, asıl fonksiyonunu sürdürebilmekteydi. Restorasyon ilkelerine de aykırı olan bu eklentinin günümüzde yıkılması ile yapı orijinal cephe görüntüsüne kavuşmuştur. Yapının görünümünü bozan diğer bir unsur ise kalorifer bacasının eklenmesi ve mevcut bacaların aslına uygun restore edilmemesidir.

Zemin Kat Planı

Ortadan koridorlu bir sistemle planlanmış olan eski yapı, kuzeydoğu ve güneybatıda merdiven evleriyle sonlanmaktadır. Zemin kattaki bina giriş holleri ile de ilişkili merdiven evlerine açılan mekânlar; günümüzde santral, bayan öğretmen tuvaleti gibi servis hizmetlerine ayrılmıştır. Giriş holleri aynı zamanda sınıf koridorlarıyla ve idare mekânlarıyla da bağlantıyı sağlamaktadır.

Birinci Kat Planı

Birinci kat, üç farkla, zemindeki planın aynıdır. Birincisi; yarı açık mekân durumunda olan giriş revakları, bu katta kapalı mekâna dönüşmüş ve müdür muavini odaları olarak kullanılmaktadır. İkincisi; zemindeki yönetici odaları ve kütüphane bu katta tamamen dershane olarak düzenlenmiştir. Üçüncüsü ise; yapının 1953’teki restorasyonu esnasında, derslik mekânlarının orta kirişlerden bölünmesi yoluyla yapılan değişikliklerdir. Bunların dışında, alttaki santralin üst izdüşümündeki mekân, müdür muavini odası ve alttaki tuvalet hizası yine tuvalet mekânı olup, erkek öğretmenlere ait bulunmaktadır.

İkinci Kat Planı

İkinci kat yatakhane olup, orijinal hâline en yakın kattır. Zira iç hacimler bozulmamış, tavanları da değişmemiştir. Sadece iki açıdan değişiklik söz konusudur. Birisi döşemelerin betonarme olması, diğeri koridorun güneybatı merdiven holüne açılan noktasındaki betonarme çatıya çıkış merdiveninin ilavesidir. Bu merdivenle, müstahdemlerin dinlenme katı olarak planlanan çatı arasına çıkılmaktadır. Ancak günümüzde bu mekânlar depo olarak kullanılmaktadır. Güneybatı merdiven holünde tuvalet ve balkon kullanımı, diğer merdiven holünde ise depo ve balkonla bütünleşmektedir.

Bodrum Kat Planı

Bu kat planı bugünkü kullanım şekliyle yemekhane, depo, kiler, müstahdem odası ve kazan mahallini içermektedir. Yemekhane hacmi üstteki üç sınıfın kapladığı alan üzerinde ve zemin kattaki sürekli taşıyıcıların ayaklara oturtulmasıyla oluşturulmuştur. Üst kat tuvalet izdüşümündeki bu kata ait tuvalet hacmi, kız öğrenciler tarafından kullanılmaktadır.

Binanın 1953 yılı restorasyonunda aslına uygun olmayacak şekilde mekânlarda bölünmeler, malzemede değişiklik, çatı arasının kullanımı gibi birtakım yeni ilaveler yapılmıştır. Ancak bunlardan bir kısmı, biçimsel bozukluğu yanında işlevsel olarak da sorunludur. Mesela, dersliklerdeki bölünmeler öyle noktalardan yapılmıştır ki; yazı tahtaları pencerelere paralel hâle gelmiş, dolayısıyla dersliklerin ışık-gölge ilişkisi bozulmuştur. Zira ışık soldan değil arkadan gelmektedir. Bu sorunların giderilmesi için, bölünmeler tekrar gözden geçirilip, bina özgün hâline dönüştürülmelidir.