Konya Ticaret Odası (KTO), 1882 yılında kurulmuştur. 130 yıllık geçmişiyle Cumhuriyet’ten daha eski olan KTO, Osmanlı Devleti’nin yıkılış sürecini, Balkan harpleri, iki cihan harbi, Mütareke Dönemi, Millî Mücadele ve Cumhuriyet Devrini görmüş bir kurumdur.
Odanın açıldığı sıralar Konya ticaret hayatı, Osmanlı toplum yapısını yansıtır vaziyettedir. 1899’da Konya vilayet nüfusu toplam 1.047.236’dır. Bunun 967.606’sı Müslüman, 67.796’sı Rum, 10.996’sı Ermeni, 40’ı Katolik, 42’si Protestan, 271’i Yahudi, 445’i Kıpti gayrimüslimdir. Merkez nüfus ise 1896’da, 45.773’tür. Bunun 43.053’ü Müslüman; 937’si Rum, 1783’ü Ermenidir. Ayrıca 37 Katolik vardır. Yahudi, Protestan nüfus kaydı bulunmamaktadır. Merkez, 147 mahalleden oluşmaktadır. 1899’da nüfusa 42 Protestan eklenir. Bu durum, dış kaynaklı sosyal değişimin bir ürünüdür. Zira Protestan ve Katolik nüfus, bu coğrafyanın tabii nüfusu değildir. Ermeni ve Rum yerli halk içinden, misyoner faaliyetleri sonucu oluşturulmuştur. Konya’da, Protestanlar, Amerikan; Katolikler, Fransız misyonerlerinin çabalarının ürünüdür.
Azınlıklarla dış irtibatlar, ticari ilişkileri de etkilemiştir. Batılı ticaret erbabının, tabii müttefik gibi algıladığı azınlıkların, ticaret ve sanayi alanındaki etkinliği, Tanzimat sonrasında artmıştır. Bu durum, Ticaret Odasının yönetim listelerinde kendini göstermektedir.
Konya, ticari yönden doğu-batı, kuzey-güney Anadolu ulaşımının kesiştiği bir güzergâhtadır. Büyük yollar, beş ana hatla Konya’yı merkez ederek uzanmaktadır. Bunlar, Konya-Ankara, Konya-Aksaray-Sivas, Konya-Beyşehir-Alanya ve Antalya, Konya-Akşehir-İstanbul ve İzmir, Konya-Adana yollarıdır. Bu hatlar, Konya’yı Anadolu’nun kuzey-güney, doğu ve batısına bağlamaktadırlar. 1896’dan itibaren Berlin-İstanbul-Bağdat hattının Konya’ya ulaşması önemli bir gelişme olmuştur. Tren yolu Konya’yı, ticaret ve ilim merkezlerine bağlayan en hızlı hattı oluşturmaktadır. Tüccarlar, Şimendifer Kampanyası eliyle, İstanbul’dan aldıklarını Konya’ya göndermektedirler.
Konya, haberleşme, tarım, sanayileşme vb. konularda gelişmeye açık bir halka sahiptir. Türkiye Selçukluları başkenti olduğu sıralar, aynı zamanda ticari başkent durumundadır. Eski Pazar (Sûk-ı Atîk/Bazâr-ı Köhne), Yeni Pazar (Sûk-ı Cedîd/Bazâr-ı Nev); At Pazarı, Attarlar, Bezzazistan, Buğday (Galle), İplikçi, Kasaplar, Kavaflar, Külahçılar, Kuyumcular, Odun, Pamukçular, Şekerciler, Ekinciler, Haffaflar, Hoşafçılar, Saraçlar gibi pazar ve çarşıları bulunmaktadır.
Pazar yerleri, adına uygun meslek ve dükkânları, imalat yerlerini barındırıyordu. Konya çarşısında, aşçı, attar, bakırcı, bakkal, bani (usta/mimar), berber, bezzaz (manifaturacı), boyacı, cambaz, cendereci, debbağ, tellak (natur), demirci, dokumacı, dülger, ekmekçi, hallaç, helvacı, kâğıtçı, kasap, kuyumcu, marangoz, nakkaş, nalbant, neccar (doğramacı), örücü, saka, saraç, suyolcu, bezirhane, fırın, haffafiye, post dikici, şerbetçi dükkânı, tacir, terzi, yazmacı gibi işleri icra eden meslek erbabı da bulunuyordu. Bu mesleklere Attarlar İçi, Çarıkçılar İçi, Çıkrıkçılar İçi, Demirciler İçi, Dericiler İçi, Fırıncılar İçi, Kaşıkçılar, Kavafiye Sokağı, Kebapçılar İçi, Keçeciler İçi, Kunduracılar İçi, Marangozlar İçi, Tenekeciler, Tuzcular, Yağcılar ve Yorgancılar İçi’ni eklemek gerekmektedir. Ayrıca, çarşıda at cambazları, mutaflar (kılcılar), nalbantlar, semerciler ve sikkeciler gibi dükkânlar bulunmaktadır. Her esnaf grubunun ayrı bir yeri, sokağı ve meydanının olması; Türk şehirciliği ve teşkilatçı ruhunun ticarette kendini göstermesinden başka bir şey değildir. Çarşı ve kapanlarda âdeta bir kışla düzen ve disiplini hâkimdir.
Ticari hayatın problemlerini çözmek, güvenliğini sağlamak üzere önceleri muhtesiplik, ahilik, lonca ve gedikler rol almışken sonraları bunların yerini Ticaret Odası almıştır.
1882’de ilk Konya Ticaret Odası heyeti, şu şahsiyetlerden oluşmaktadır: Şamlı Hacı Ahmet Efendi, Hasipzade Halim Efendi, İsibzade Ahmet Efendi, Hacı Mindizade İbrahim Efendi, Parlakzade Ahmet Efendi, Attar Ömer Efendi, Terkenlioğlu Hristo Efendi, Değirmencioğlu İsak Efendi, Tomas oğlu Yuvanaki Efendi, Yazıcı Bedros Efendi, Saatil Efendi, Kazancının Karabet Efendi ile kâtip Hasan Hüsnü Efendi.
On üç kişilik bu ilk oda heyetinde altı gayrimüslim bulunmaktadır.
Konya Ticaret Odasının ikinci yılındaki (1883) heyeti, görev değişikliği olmakla beraber aynı isimlerden oluşmaktadır.
1892’de Konya Ticaret Odasının reisi, Terkenlioğlu Hacı Hristo Efendi, üyeleri ise Hacı Mehmet Efendi, Değirmencioğlu İsak Efendi, Çavdaroğlu Hacı Romanos Efendi ve Şahmiryan Mıgırdıç Efendi’dir.
1899’da Ticaret Odası, Ziraat ve Sanayi odaları ile birleştirilerek; “Ticaret, Ziraat ve Sanayi Odası” adını alır. Bu arada ziraattaki ağırlık, yönetime yansımıştır. On iki kişi içinde, üç aza gayrimüslimdir. Oda yönetiminde, resmî görevli olarak çiftlik müdürü de bulunmaktadır. Fakat çiftlik müdürü, bir sonraki yılın salnamesinde, müşavir sıfatını taşımaktadır. Odaların birleşmesi, çalışanları aktif hâle getirmiştir.
Konya Ticaret Odası, Konya merkezinde 1909 yılında borsa açar. Borsanın tam adı: Ticaret ve Sanayi ve Zahire Borsası’dır. Amacı; ticari muameleyi intizama sokmak ve memleketin ilerlemesine hizmet etmektir.
Odadan, 1910’dan itibaren, ziraat kısmı ayrılarak Ziraat Odası kurulmuştur. Fakat odaya bağlı borsa geliri, valilikle uzun bir çekişmenin konusu olur. Oda gelirle, ticaret mektebi açmayı düşünmektedir. Valilik ise, gelirin özel idare tasarrufunda bulunmasını ister. Çekişme, valiliğin oda yönetim kurulunu feshi ile çatışmaya dönüşür. İttihat ve Terakki yönetiminin atadığı vali, Hürriyet ve İtilâf mensubu olan oda başkanı Derviş Bekiroğlu’nu, kıyafetinin düzgün olmadığını da gerekçe göstererek 1914’te görevden alır. Muhalefet partisinden olan yönetim değiştirilerek, yeniden seçim yaptırılıp oda yönetimi oluşturulur. Bu durum, Ticaret Odası tarihinde siyasi müdahalenin, bilinen ilk keskin örneğidir. 1914 Mayısından itibaren oda yönetimi ile valilik, 1918 sonuna kadar uyumlu çalışmıştır.
1925’te çıkartılan Ticaret ve Sanayi Odaları Hakkında Kanun’a göre, devlet kontrolünü daha öne çıkartan bir anlayışla oda yeniden yapılandırılır. 1926’nın Mart ayında Konya Ticaret Odası seçimi ile yeni yönetim oluşturulur. Oda seçimini Cumhuriyet Halk Partisi adayları kazanmıştır. Bütün kurumlarda olduğu gibi tek parti yönetiminin ezici etkisi kendisini hissettirmektedir. Genel sekreteri Ankara’dan tayin edilmekte, yönetimde Ticaret Müdürlüğü birinci derecede etkili olmaktadır. 1927 Aralık ayında Ticaret Odasına, altı kaza odası bağlanarak merkezi idare anlayışı pekiştirilir. Bünyesinde iki adet borsa (Buğday ve Tiftik) bulunmaktadır.
Oda 1950’den sonra yeni dönem anlayışına uygun olarak kanun ve yönetmelik itibariyle yeniden yapılandırılır. Bünyesinde sanayiciyi de barındıran oda için, müstakil bir Sanayi Odasının kurulması düşünülür. 25 Nisan 1974 tarihinde sekiz meslek grubunda toplanan 165 sanayici üye ve 200.000 liralık bütçe ile Konya Sanayi Odası kurulup faaliyete geçirilir.
1950’de odanın on iki meslek grubunda meslek komiteleri seçimi yapılarak, onlara dayalı olan diğer organları oluşturulur. 1950’de Konya’da faaliyet gösteren işyeri ve imalathane sayısı 47’dir. Bu sayı 1960’ta 354 olur. 1965 sonunda, işyeri sayısı 459’dur. 1960’ta organize sanayi bölgeleri kurulmaya başlamıştır. 1980’de iş yeri sayısı 793’e ulaşır. 1988 Mart ayında, sanayi ürünleri imalatı yapan 1.078 işyerine ulaşılır. Aynı yıl Konya şehir merkezinde, on organize sanayi bölgesi vardır. 1998 sonunda Konya’da 31 sanayi sitesi ve bu sitelerde 9.000 civarında iş yeri vardır. İlçe itibariyle Selçuklu’da 20, Karatay’da 7, Meram’da 4 sanayi sitesi bulunmaktadır. Mevcut site ve sanayi bölgeleri yetmediği için, büyük ölçekli sanayiyi teşvik maksadıyla 3. Organize Sanayi Bölgesi’nin kuruluş çalışmaları başlatılmıştır. 800 hektarlık alanı kaplayacak olan 3. Sanayi Bölgesi, 50.000 m²’den büyük 100 adet sanayi parseli bulundurmaktadır.
Gelişme birden olmamıştır. 1923’te Konya’da toplam on üç anonim şirket vardır. 1967’de anonim şirket sayısı otuz, aynı yıl kooperatif sayısı 136 olmuştur. 1994’te, anonim şirket 740, limitet şirket 2.347, kooperatif sayısı 2.233 olur. On sekiz müessese, 77 banka, 8.663 hakiki şahıs ve yedi adet adi komandit şirketle birlikte Konya Ticaret Odasının toplam üye sayısı, yirmi meslek grubunda, 14.279’a ulaşmıştır.
1999’da Konya Ticaret Odasına 1.505 anonim, 7.603 limitet, 148 kolektif, 7 adi komandit şirket, 2.581 kooperatif, 18 müessese, 79 banka, 7.425 hakiki şahıs olmak üzere toplam 19.366 üye kayıtlıdır. Yalnız Eylül 1999 itibariyle, bunlardan 891’i tasfiye edilmiş, 2.463’ü de pasif hâldedir. 2007’de odanın üye sayısı 20.734, meslek komiteleri ise 43 olur. Artık belli bir potansiyeli yakalayan oda, elli yıl öncesinin mütevazı kuruluşu olmak yerine, Konya ticaret ve sanayisinin önünü açan kurum durumundadır. 2016 itibariyle Konya Ticaret Odası, 70 meslek komitesi ve 20 binin üzerinde üyesiyle Türkiye’nin en büyük altıncı odası unvanına sahiptir.
KTO’nun son 65 yılda yönetim kurulu başkanlığını, yapanlar şunlardır: Necati Sılay (04.08.1947-30.01.1960), Rıfkı Koru (20.06.1960-20.07.1960), Abdüssamet Kuzucu (04.08.1960-19.01.1961), Kâzım Kahvecioğlu (20.01.1961-25.11.1963), S. Mehmet Ortaer (ilk 25.11.1963-21.11.1964; ikinci 02.12.1969-20.02.1970), Nuri Nurullahoğlu (21.11.1964-20.11.1965), Faruk Özdündar (ilk 22.11.1965-18.11.1966; ikinci defa 21.11.1973-29.11.1975), Muhittin Güzelkılınç (ilk 02.12.1966-20.11.1969; ikinci 20.02.1970-21.11.1973), Hasan Sert (29.11.1975-25.11.1978), Rahim Özkaymak (25.11.1978-30.11.1995), Hüseyin Üzülmez (30.11.1995-10 Mart 2011), Selçuk Öztürk (29 Nisan 2011-…).
Konya Ticaret Odasının bilinen ilk binası, Aziziye Camii yakınlarında, İstanbul Caddesi’ne çıkan Küçük Bedesten Yorgancılar Sokağı Nu. 1’dedir. Zemin katı dükkân olan, merdivenle çıkılan Nakiboğlu Vakfına ait iki katlı bir binadır. KTO, bu binanın ikinci katındaki iki odada hizmet vermiştir. Aynı katın diğer kısmında, Ahali Bankası ile Yardım Sevenler Derneği bulunmaktadır. Sonra, Birlik Salonu adıyla bir salon eklenir.
1927’de, yer genişletmek maksadıyla, biriken oda eşyası satılır. 10 sandalye, 40 m telefon teli, 2 ot minder, 2 süzgeç ve saç satılarak açılan yer, odanın ihtiyacını karşılamaz. Daha geniş ve merkezi olarak İrfaniye Medresesi (bugünkü Vakıfbank ve Vakıf İşhanı) otuz bin liraya satın alınmak istenir. Hem oda hem de Ticaret Mektebi yapılacaktır. Fakat, sonra vazgeçilir. 1953’e kadar ilk yerinde kalan oda, o yıl bir başka vakıf eser olan Kayalı Park yanındaki Karahafız Medresesi arsasına yapılan binasına taşınır. Burada 440 m²’lik arsa üzerine kendi binasını yaptırır. Merkez PTT yanındaki müstakil hizmet binasına, 1954 yılında taşınır. Artık, üç katlı bir yere sahiptir. Üstelik gerektiğinde başka kuruluşların, toplantılar düzenleyebildiği salonu bile vardır. 1980’e kadar aynı yerde kalır. Ancak otuz yılda burası da yetersiz hâle gelmeye başlamıştır. Üstelik Konya, tarihî merkezden, yeni oluşan merkeze doğru kaymaktadır. 1980 yılında günümüzdeki ana bina inşaatına başlanır ve 1983’te bitirilir. 1.200 m²lik bir alana oturan dört katlı ana binanın, bir de 340 kişilik konferans salonu, toplam 7.000 m²lik kapalı, 3.000 m²lik açık sergi alanı bulunan yapı, tamamlandığında, Orta Doğu ve Balkanların en modern hizmet binasıdır.
Odalar, alanında meslek mektepleri, dershane açmak, konferans düzenlemek, kütüphane kurup idare etmek, ticaret-sanayi tahsili için memleket içine ve dışına talebe göndermek, onları himaye etmek yetkilerine sahiptir. Onun için 1924-25 öğretim yılında oda, otuz öğrenciyle, bir Ticaret Mektebi açar. Amaç, ticaret bilgileri vermek; her türlü banka, ticari muamele ve münasebetleri öğretmektir. Okul, ilkokul veya dengi eğitim kurumu mezunu, 13-18 yaş arasından öğrenciyi; Türkçe, matematik imtihanıyla almaktadır. Orta Ticaret Mektebi, kız-erkek karma eğitim vermektedir. Konya Orta Ticaret Mektebi, önce İrfaniye Çarşısı’nda sonra Bahaiye Mektebinde eğitim verir. Öğretim süresi üç yıldır. İlk yılki 30 öğrenci, 1927’de 60 olur. 1927-28 öğretim yılında 100 öğrencinin kaydı beklenirken, Millî Eğitime devredileceği gerekçesi ile kapatılır. İlk mezunlardan boşta kalan olmamıştır. Öğrencilerinin bir kısmı İstanbul’a Yüksek Ticaret Mektebine okumak üzere gitmiş, kalanlar da Ziraat Bankası ve mali kuruluşlara yerleşmişlerdir. Devletin, bir Ticaret Okulu veya yüksek kısmını açacak yerde okul kapatması, Oda’yı üzmüş ve hayrette bırakmıştır. Bir süre sonra, yetişmiş elemana duyulan ihtiyaç giderilemediği için ticaret kursları açılır. Kurs, çözüm olmamıştır. On altı yıl sonra yeniden, Konya Ticaret Lisesi, 1943-44 ders yılında ve altı yıllık okul hâlinde faaliyete geçirilir.
Oda’nın, ticaret orta mektebi ile başlayan eğitim ilgisi, 2004’te vakıf üniversitesi kurmaya dönüşmüştür. Çayır Mahallesi’nde (yeni Adalet Sarayı yanı), ortalama 94.000 m²lik alanda gerçekleştirilmesi planlanır. Üniversite, KTO Karatay Üniversitesi adıyla, 7 Ocak 2011’de açılır. Mühendislik, hukuk, iktisadi ve idari bilimler fakülteleri, adalet meslek yüksek okulu, fen bilimleri enstitüsü ilk birimleridir. KTO, aynı sırada atağa geçerek Konya Ticaret Odası Fuar Alanı’nı da (Aksaray yolunda) açar. 550 bin metrekarelik genişliğe sahip olan, KTO Uluslararası Fuar Merkezi, faaliyete geçirilmiş bulunmaktadır.
Oda, başta üyeleri olmak üzere, kitle ile irtibat kurmak için yayın faaliyetlerinde de bulunmuştur. 1985’te, gelişmeleri üyelerine teksir kağıtları ile duyuran oda, 1988’den sonra kademeli olarak dört ayrı koldan onlara ulaşır. Bunlardan en uzun soluklusu, Konya Ticaret Odası Dergisi-Yeni İpek Yolu’dur. Mart 1988’de ilk sayısı yayımlanan dergi, hâlen yayımına devam etmektedir. Oda ayrıca, Konya Ticaret Odası Haber Bülteni, Konya Ticaret Odası Dış Ticaret Bülteni çıkarır. Sanal âlemdeki www.kto.org.tr adresinden de dergi ve bültenlerinin tamamını, güncel faaliyetlerini üyelerine duyurur. Bunların dışında yüz civarındaki kitap, özel sayı olarak on beş ayrı Konya Kitabı (XV.’si 2 cilt), yıllık takvim yayımlamıştır. Oda ayrıca kurs, seminer, konferans ve paneller düzenlemekte, iş gezileri, fuarlar, sergi çalışmaları yapmaya devam etmektedir.
Konya Ticaret Odası logosu
Konya Ticaret Odası
