MEHMET AMİL ÇELEBİ

Mevlevi şeyhi. (ö. 1922)

Mevlâna Dergâhı postnişinlerinden Hacı Mehmet Çelebi’nin (ö. 1815) amcazadesi Mehmet Emin Molla Çelebi’nin torunudur. Babası Yakup Çelebi’dir. Gençlik ve tahsil hayatına dair bilgi yoktur.

Veled Çelebi’nin bildirdiğine göre uzun müddet Halep Mevlevihanesi şeyhliğinde bulunup dergâhı ve vakfını ihya etmiş, daha sonra Temmuz-Ağustos 1908 tarihinde bu görevden alınmıştır. Kısa sürelerle Selanik, Kütahya ve Antalya Mevlevihanelerinde de postnişinlik yapmıştır. Sezai Küçük, 1891 yılında Halep’e atanan ve uzun yıllar şeyhlik yapan Amil Çelebi’nin uygun olmayan bazı icraatları üzerine yapılan şikâyetler sonucunda azledildiğini belirtmektedir.

Kastamonu Mevlevihanesi şeyhi Ahmet Remzi Dede’nin 4.1.1914 tarihinde Halep Mevlevihanesi Postnişinliğine atanması üzerine, Kastamonu şeyhliğine Amil Çelebi getirildi. Burada iken Birinci Dünya Savaşı çıkınca Suriye Cephesi’ndeki askerlerin maneviyatını artırmak için Dördüncü Ordu’ya bağlı olarak teşkil edilen Mücahidin-i Mevleviyye Taburu’na yirmi dokuz kişilik maiyeti ile katılan Amil Çelebi Şam’a gitti. 1915-1918 arasındaki bu sefer, üç buçuk yıl kadar sürdü.

Savaşın mağlubiyetle sonuçlanması üzerine diğer Mevlevi şeyhleri gibi Amil Çelebi de görev yerine döndü. Savaştan sonra İttihat ve Terakki mensubu olarak tanınan Veled Çelebi, 2.6.1919 tarihinde Konya Mevlâna Dergâhı postnişinliğinden alınarak yerine daha önce bu makamda görev yaparken azledilmiş olan Abdülhalim Çelebi tekrar getirildi.

M. Ferit Uğur’un tespitlerine göre Abdülhalim Çelebi, 1 yıl 4 ay 16 gün görevde kaldıktan sonra Ekim 1920’de Konya’da baş gösteren Delibaş İsyanı’yla ilişkisi bulunduğu iddiasıyla (milletvekili Kâzım Hüsnü Bey’le birlikte) soruşturmaya uğrayıp, vazifesinden alınarak yerine Kastamonu Mevlevihanesi postnişini Amil Çelebi tayin edildi. Cumhuriyet Arşivi’ndeki 268 sayılı belgeye göre bu azil ve tayin işlemi 17.10.1920 tarihinde vuku bulmuştur.

Amil Çelebi, Konya Mevlâna Dergâhı’nda yedi buçuk ay kadar çelebilik makamında kaldı. Abdülhalim Çelebi, suçsuz olduğu anlaşılınca hükümet tarafından 6.6.1921 tarihinde üçüncü defa çelebilik makamına tayin edildi. Aynı tarihte Amil Çelebi de Kastamonu şeyhliğine döndü (BCA, Nu. 935, D.229-3).

Süheyl Ünver’in tespitine göre Amil Çelebi, Eylül 1922’de İstanbul’da vefat etmiş ve Erenköy’de Sahra-yı Cedit Mezarlığı’na defnedilmiştir. Veled Çelebi Silsilename’sine göre Tahir, Kemaleddin, Hasan Hulki, Esedullah, Fuat isimlerinde beş oğlu, Lütfiye isminde bir kızı vardır. Büyük oğlu Tahir Çelebi, gerek babasının Konya Mevlâna Dergâhı postnişinliği sırasında, gerekse onun vefatından sonra Kastamonu şeyhi olarak görev yapmıştır. Diğer oğlu Dr. Hulki Amil Keymen de Konya’nın tanınmış simalarındandır.

YAKUP ŞAFAK

BİBLİYOGRAFYA

  • Silsile-name, 19; BCA, 17.10.1920, Nu. 268; 6.6.1921, Nu. 935; Ünver, 1964, 30 vd.; Gölpınarlı, 1983, 180; Önder, 2002, 149; Uğur, 2002, 157; Küçük, 2003, 201, 217, 274 vd.; Köstüklü, 2005, 92; Doğan, 2006, 76-77; Şafak, 2009a.
  • Silsile-name, 19; BCA, 17.10.1920, Nu. 268; 6.6.1921, Nu. 935; Ünver, 1964, 30 vd.; Gölpınarlı, 1983, 180; Önder, 2002, 149; Uğur, 2002, 157; Küçük, 2003, 201, 217, 274 vd.; Köstüklü, 2005, 92; Doğan, 2006, 76-77; Şafak, 2009a.