Türkiye Selçuklu Devleti’nin ordu komutanlarından biri olan Nizameddin Ebülhasan Ali ibn-i İlalmış tarafından 635/1237 tarihinde yaptırılan medrese, Sultan Alâeddin Keykubat’ın vefat edip oğlu Gıyaseddin Keyhüsrev II’nin tahta geçtiği yıl tamamlanıp hizmete başlamıştır. Banisinin adına izafeten Nizamiye Medresesi olarak anılmıştır. Sonradan Nizamiye ismi unutulmuş, yanındaki Nalıncı Baba Türbesi’nden dolayı Nalıncı Medresesi ismiyle de anılmıştır. Yeri, Alâeddin Bulvarı’nın başlangıcında bulunan İş Bankası ile Tekel binasının arasındaki boşluğun kuzeyinde, bugünkü Alâeddin Bulvarı’nın üzerindeydi.
Nizamiye Medresesinin mimarı, Anadolu-Türk mimarisinin en önemli ustalarından biri olan Kelük bin Abdullah’tır. Medresenin, mimarının isminin de yazılı olduğu kitabesi İnce Minare Müzesi’nde bulunmaktadır.
Nizamiye Medresesinden Cumhuriyet Devrine ulaşabilen tek orijinal kısım, türbesidir. Bu türbenin batı duvarının üst kısmında kitabesi yer alıyordu. İnce Minare’nin mimarı tarafından yapıldığından, güzellik ve zarafet açısından İnce Minare’yi andırmaktaydı. Bu önemli eser ne yazık ki günümüze kadar yaşatılamamıştır.
Medresedeki ilk tahribat, 1830 yılında Konya’yı işgal eden Mısır ordusuna mensup askerler tarafından yapılmıştır. Bundan kırk beş yıl sonra Konya Darülmuallimini (Erkek Öğretmen Okulu) 1875 yılında Nizamiye Medresesinde eğitim-öğretim faaliyetine başlamıştır. Konya Valisi Muammer Bey, 1916 yılında medrese yerine önce Darülmuallimin binasını, daha sonra da Rehber-i Hürriyet İptidaisini (ilkokulunu) yaptırmıştır. 1927 yılına gelindiğinde Medreseden sadece bir kümbet kalmıştır. Arada kalan bu kümbet, yol açma gerekçesiyle Fahreddin Paşa tarafından yıktırılmıştır.
Nizamiye Medresesinin çok zengin vakıf kaynaklarının olduğu bilinmektedir. Çumra tarafındaki bazı köylerle birçok dükkân ve tarlanın kira gelirleri bunlar arasındadır.
Evliya Çelebi, 1060/1650 yılında Konya’daki medreselerin en meşhurunun Nalıncı Medresesi olduğunu Seyahatname’sinde yazmaktadır. Nizamiye Medresesinin, kurulduğu tarih olan 1237’den 1915’e kadar kesintisiz faaliyet gösterdiği anlaşılmaktadır.
Nizamiye Medresesi
