ŞEHZADE ABDULLAH (Abdullah bin Bayezit II)

Osmanlı Dönemi Konya valisi. (1461 [?]-1484)

Şehzade Abdullah, Osmanlı Sultanı II. Bayezit’in sekiz oğlundan biridir. Ne zaman doğduğu bilinmemekle beraber, XV. asrın ikinci yarısının başlarında Amasya’da doğmuştur. Babasının Amasya şehzadeliği sırasında on bir yaşına kadar burada kalıp, ilk eğitimini burada yaptı. Hoca Saadeddin Efendi, Abdullah’ın hocalarından birinin Üstadzade Taceddin İbrahim olduğunu belirtir (Tacü’t-tevarih, V/241). Şehzade çocuklarının sancakta devlet tecrübesi kazanma geleneğine bağlı olarak Abdullah, dedesi Fatih Sultan Mehmet hayatta iken kısa süreliğine Manisa’da şehzadelik yaptı. Buradaki hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır (Tacü’t-tevarih, IV/109). Ancak Cem Sultan meselesinden sonra şehzade Abdullah’ın görev yerinin Karaman’a kaydırılması onun hem II. Bayezit’in çocuklarının en büyüklerinden olduğunu hem de Manisa’daki devlet tecrübesinin ehemmiyetli olması ile alakalıdır.

Şehzade Abdullah, II. Mehmet’in vefatından (1481) sonra ortaya çıkan taht mücadelesinde Saruhan valisi olarak, amcası Cem’in Bursa’ya girme teşebbüsünü engellemeye çalıştıysa da buna engel olamayarak Gelibolu’ya geçip, İstanbul’dan gelen kuvvetlerle birleşerek Yenişehir Muharebesi’nde bulundu. Cem’in Mısır’a kaçması (1482) üzerine Karaman Valiliği babası tarafından kendisine verildi (Cihannüma, I/221). Gedik Ahmet Paşa, şehzadenin güvenliğini sağlayacak tedbirleri aldıktan ve bir miktar kuvvet bıraktıktan sonra İstanbul’a geri döndü. Ancak Cem Sultan’ın eski Karaman beyi Kasım’ın desteği ile tekrar Halep-Adana üzerinden Anadolu’ya yürümesinin duyulması üzerine Gedik Ahmet Paşa, Karaman Valisi Abdullah’la beraber Bursa istikametine çekildi. Cem Sultan Abdullah’ı ele geçirmek için çaba sarf ettiyse de Ahmet Paşa kuvvetleri ile beraber Seyit Gazi’de padişahın kuvvetlerine katıldı. Ankara yakınlarında Cem-Bayezit iktidar mücadelesinde Karaman valisi Şehzade Abdullah da babası lehine büyük bir mücadele verdi. Cem’in Rodos şövalyelerine sığınması üzerine tekrar Karaman eyaletinin merkezi paşa sancağı Konya’ya avdet etmiştir (Fisher, 24). Bütün bu gelişmelerden başka Karaman Beyliği’nin Osmanlı sistemi içinde entegre olma sürecinde Şehzade Abdullah tahrir çalışmalarının yürütülmesi ve eski aristokrat beylerin tasfiye edilmesi gibi önemli görevleri gerçekleştirdi. Nitekim Akkoyunlu hükümdarının desteği ile Taşili’ne giren Karamanoğlu Kasım Bey, bölgenin yerli güçlerini de alarak Hadım Ali Paşa ve Konya Valisi Abdullah’ı Konya’da muhasara etti. Ancak yardımcı kuvvetlerin gelmesi ile Kasım Bey ve taraftarları bölgeden çıkartıldı. Diğer taraftan Şehzade Abdullah, Konya’daki şehzadeliği esnasında dış düşman Memluklara karşı da başarılı askerî faaliyetlerde bulundu. 1484 yılında Şehzade Abdullah ve lalası Karagöz Paşa önemli bir kuvvetle hududu geçerek Memluklara ait bazı kalelerle birlikte Gülek Kalesi’ni de ele geçirdiler.

Hoca Saadeddin Efendi, şehzadenin ölümünü 888/1484 Ramazanında gösterir (Tacü’t-tevarih, IV/110). Venedik Cumhuriyeti kâtibi Sagudino’nun İstanbul’dan avdetini müteakip 1499 Aralığında okunan raporuna göre o tarihlerde Bayezit’in yedi oğlunun var olduğunu beyan etmektedir. Ancak 1491 yılında Konya paşa sancağında Şehzade Şehinşah görülmektedir. Ayrıca Osmanlı kaynaklarının, mezkûr dönemde Şehzade Abdullah ile ilgili bilgi vermemeleri sonraki tarihten önce şehzadenin öldüğünü göstermektedir. Hoca Saadeddin Efendi, onun hayat dolu bir kişiliğe sahip olduğunu kaydeder. Mezarı, Bursa’da Sultan II. Murat’ın yanında bulunmaktadır. Dul karısına Yavuz Sultan Selim zamanında maaş bağlanmış; iki kızından biri Bolu Beyi İsfendiyarzade Mirza Bey ile küçük kızı da Konya Valisi Şehinşah’ın oğlu Mehmet Çelebi ile evlenmiştir.

H. MUSTAFA ERAVCI

BİBLİYOGRAFYA

  • Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, 1949, II/159, 160, 183, 230; Kitab-ı Cihannüma, 1987, 150-160; Tevarih-i Âl-i Osman, 1991, 296, 522, 523; Tacü’t-tevarih, 1992, IV/109; Gelibolulu Mustafa Ali, 2003, 188; Fisher, 1948, 23, 103, 104; Hammer, Osmanlı Tarihi, 1984, 963; Uluçay, 1959, 109