Hz. Mevlâna’nın yakın dostu Şems-i Tebrizî’nin vefatı ya da kaybolmasından sonra onun için Konya’da yaptırılan türbe, cami ve semahaneden oluşan manzumenin bahçesinde -muhtemelen- Osmanlı Döneminde büyük bir mezarlık teşekkül etmiştir (Ayrıca bk. Şems-i Tebrizî Külliyesi*). Zira bu mezarlıktan müzeye kaldırılan taşların en eski olanı 1686 tarihlidir.
Şems-i Tebrizî Manzumesi’nin doğu ve güney taraflarına doğru yayılan Şems Mezarlığı, doğu tarafından geçen yol boyunca, yani kuzeyden güneye uzunluğu 104 metre, yoldan Şems Dergâhı temeline, yani doğudan batıya genişliği 40 metre olmak üzere 4.160 metrekarelik bir alandan ibarettir.
1944 yılına kadar defin yapılan mezarlık, 26.04.1944 tarihinde Konya Belediyesi tarafından yol yapılmak için kaldırılmıştır. Bu mezarlıkta bulunan mezarlardan, yakınları hayatta olanlar Konya’daki diğer mezarlıklara, sahipsiz olanların mezar taşlarından sanat değeri taşıyanlar da Müze Müdürlüğüne bağlı Sırçalı Medrese Mezar Anıtları Müzesi’ne nakledilmiştir. 2010 yılında Sırçalı Medrese Mezar Anıtları Müzesi’nin kapatılması üzerine de burada bulunan mezar taşlarının büyük bir bölümü Etnografya Müzesi’ne bir kısmı da İnce Minare Taş ve Ahşap Eserler Müzesi’ne nakledilmiştir.
Şems Mezarlığı’nın kaldırılış süreciyle ilgili olarak Müze Müdürlüğünün arşivinde, zamanın Müze Müdürü M. Zeki Oral’ın, Şems Mezarlığı’nın kaldırılmamasına ilişkin raporlarının ve bazı tutanakların yer aldığı küçük bir defterle Konya Milletvekili Sedat Çumralı’nın konuyu Millî Eğitim Bakanlığı müsteşarına bildirmesi üzerine kurulan inceleme komisyonu tarafından hazırlanan mezar taşları listesiyle envanteri bulunmaktadır.
Bir kısmının üzerinden yol geçirilen, bir kısmı ev arsası olarak satılan, önemli bir bölümü de park olarak düzenlenen bu beş-altı asırlık Müslüman-Türk kültür ve sanatının kıymetlerini bünyesinde saklayan Şems Mezarlığı’nda; Şems Türbesi mütevellileri, zaviye türbedarları ve diğer müntesiplerinin kabirlerinin yanı sıra bu büyük mutasavvıfa hürmetleri dolayısıyla yakınına defnedilmiş olan Çelik, Süleyman, Bekir, Mustafa, Osman, Abdi, Mehmet ve Mahmut paşalar gibi Konya’da beylerbeyliği, valilik yapmış Osmanlı Devleti ricaliyle ailelerinin; Osmanlı’nın adli, mülki, askerî teşkilatları mensuplarının ve Konya’da yetişmiş şeyh, ulema, müftü, müderris gibi önemli zatların kabirleri de bulunmakta idi.
Kaldırılmadan önce Şems Mezarlığı
