UNKAPANI MEDRESESİ

Karamanoğulları Dönemi yükseköğretim kurumu.

Karamanoğlu İbrahim Bey tarafından yaptırıldığı için başlangıçta aynı adı taşıyan medrese, zaman içerisinde Kazanlı, İmaret, Dakik Kapanı ve Unkapanı Medresesi adlarıyla anılmıştır. Alâeddin Tepesi’nin doğusundaki Gazi Mustafa Kemal Paşa İlkokulunun (günümüzde Karatay Halk Eğitimi Merkezi) bulunduğu alan ile çevresi olan medrese, Karamanoğlu İbrahim Bey (1424-1464), tarafından 1464’te, külliye tarzında yaptırılmıştır. Yanında mescit ve imareti de bulunmaktadır. Mimarı belli değildir. On yedi hücre ve iki dershaneden oluşmaktadır. İmareti, kısmen Nizamiye Medresesinin arsası üzerinde kurulmuştur. Zengin vakıflara sahip olan imaretten, medresede yatılı kalan öğrenciler, ayrıca fakirler de faydalanmıştır.

Vakıfları içinde Suğla mukataası, Çumra ve Göçü köylerinin öşrü, Doğanhisar, Sarayönü, Balkanda ile Niğde ve Ürgüp’ün bazı köyleri; Yeni Hamam, Kapan Hanı veya diğer adıyla Un Kapanı bulunmaktadır. 1914 yılında, 20.473 kuruş 12 para ile, Konya içinde geliri en yüksek olan medrese durumundadır. Vakıf kurum olarak medresede müderrislik, dersiamlık, ferraşlık, kayyumluk, muhaddislik, imamet gibi görevler bulunmaktadır. Bazen bu görevler, bir kişi üzerinde toplanmaktadır. Bir ara Kazanlı (Kazgani) Mehmet Muhlis Efendi (ö. 1901) üzerinde, altı görev de birleştirilmiştir. Onun vefatından sonra ise, üç oğlu arasında bölüştürülmüştür.

Dört yüz yıl eğitim-öğretime devam eden Karamanoğlu İbrahim Bey Medresesinde, 1882’de, Kazanlı Mehmet Muhlis Efendi, kırk talebeye Tasavvurat ve Halebî derslerini okutmuştur. 1883’te öğrenci ve ders durumunda bir değişiklik olmamıştır.

Medresenin 1901’de talebe sayısı elli, müderrisi Mükremin Efendi’dir. Bir ara Çimili Hacı Ahmet Efendi (Büyük Çimili; ö. 1908) müderrislik, Kazanlı Mehmet Efendi’nin büyük oğlu Hafız Mehmet de dersiamlık yapmıştır.

1903’te, elli beş talebesi bulunan medresenin müderrisi, Akşehirli Abdullah Hilmi Efendi’dir. 1914’te medresede, kırk altı talebe okumuştur. Akşehirli Abdullah Efendi, Vakıfların Maaş ve Vezaif Defteri’ne göre, medresedeki görevinden dolayı 1923’e kadar maaş almaya devam ettiğine göre, medrese bu tarihe kadar yaşamaya devam etmiştir.

Asırlarca hizmet veren bu kurum, son zamanlara kadar medrese ve mescidi ile varlığını sürdürmüş; medreselerin kapatılmasından sonra vakıf mülkün bir kısmı üstüne Gazi Mustafa Kemal İlkokulu yapılmıştır (1927). Geri kalan kısımları, sekiz parçaya bölünerek satılmıştır. Özel İdare’nin Vukuat Defteri kayıtlarına göre, satılan parseller ve alıcıları şöyledir: 1 ve 3. parsel alkol üreticiliğinden dolayı “Müskiratçı” denilen Ceylani Bey’e (1. parselin satış bedeli: 6.151 lira, tarihi: 30.07.1933; 3. parselin satış bedeli: 2.660 lira, tarihi: 27.07.1932); 5, 6 ve 7. parseller, Dr. Muhsin Faik’e (parsel sırasıyla 2.650 liraya, 27.07.1932’de; 6-7. parseller 1926’da (miktar verilmemiştir); 2. parsel Muallim Nuriye Hanım’a (3217 liraya, 27.07.1933); 4. parsel Ali Efendi kızı Sare Hanım’a (2.400 liraya, 27.07.1932’de); 8. parsel Emekli Ethem Mustafa’ya (1910 liraya, 10.08.1932 tarih ve 679/996 sayılı Daimî Encümen kararı ile) satılır. Günümüzde, ada olarak medrese yerinde, Karatay Halk Eğitim Merkezi ile Öğretmenevi, bankalar ve dükkânlar bulunmaktadır.

CANER ARABACI

BİBLİYOGRAFYA

  • Arabacı, 1998, 214-217; KÖİA, Vukuat Defteri, c. X, sy.Nu.1-10.