Meram ilçesi, Fahrunisa Mahallesi, Baruthane Caddesi üzerinde Yolcuoğlu Camii’nin duvarında yer alan çeşme, yaklaşık olarak 1,90 metre genişliğinde, 2,75 metre yüksekliğinde; teğet kemerli, tek cepheli ve bağımsız bir sokak çeşmesidir. Çeşmenin aynalığında, kemerin iç kısmında, dıştan dışa yaklaşık olarak 50x40 cm ölçülere sahip, mermer malzemeye, Arap harfleriyle ve celi talik hatla üçlü bir kartuş içine dört satır olarak kabartma hâlinde yazılmış, üstü kaş biçiminde sonlandırılmış kitabesi bulunmaktadır. Yapının kitabesinden de anlaşıldığı gibi eser 1342/1923-24 yılında yapılmış olup, inşa tarihi, kitabesinde hem Rumi hem de Hicri olarak verilmiştir. Çeşmenin kitabesinde ustası ve banisiyle ilgili bilgi bulunmamaktadır.
Yapımında Sille ve Gödene taşı kullanılmış olan yapının teğet kemeri, her iki tarafta, silmeli iki ayak tarafından taşınmaktadır. Üst bölümde, silmeli küçük bir saçak bulunmaktadır. Saçağın hemen altında, büyük kısmı tahrip olmuş ancak yapı genişliğince devam ettiği anlaşılan firuze renkli, sade çini sırası mevcuttur. Günümüzde bunların çoğunluğu dökülmüş durumdadır. Bu çinilerden, ortada bulunanı diğerlerinden farklı ve süslü olmakla beraber, tahribattan dolayı süslemesi yorumlanamamaktadır. Kemerin dışına, alınlığın iki köşesine gülbezek motifleri işlenmiştir.
Kitabenin altında yaklaşık olarak üzengi yüksekliğinde, düşey eksen üzerinde üst kısmı dilimli kemer olarak yapılmış taslık nişi mevcuttur. Aynalığın alt bölümünde ise, dairevi formda gül ve dilimli şemse motifi kullanılarak düzenlenmiş ayna taşı bulunmaktadır.
Günümüzde kullanılmayan çeşmede testilik sekileri bulunmayıp, eserin yalak kısmı da izlenememektedir. Kitabesinin okunuşu şöyledir:
“Mâşâallah
Bismillahirrahmanirrahîm
Ve sekâhüm rabbühüm şerâben tahûra
Oldu matarla şîrîn âb-ı çeşme zirâ
1339-1342”
Yolcuoğlu Çeşmesi
