VİYOLAKİ EFENDİ

Osmanlı Dönemi matbaacı ve yayımcısı.

Asıl adı, Yorgi Viyolaki’dir. İkinci Meşrutiyet Dönemi Konya’sında ilk özel matbaa sahibi olanlardan birisidir. Basımevinin adı, Rehber Matbaasıdır. Rumca hurufat bulunduğu için, burada bazı Rumca risaleler basmıştır. 16 Haziran 1329/1913 tarihinde Rehber Konya adlı bir dergi yayımlamış; derginin sahipliği yanında sorumlu müdürlüğünü de üstlenmiştir. Derginin idare yeri, Viyolaki’nin işyeri olan, Konya’da İrfaniye Çarşısı’ndaki (günümüzde Vakıflar Bankası ve Vakıflar Bölge Müdürlüğü binasının yeri) Osmanlı Pazarı’dır.

Dergi, genel menfaate ve vatana hizmet eden yazılar yayınlayacağını duyurmuştur. Sayfalarını herkese açtığını da ilan eden Viyolaki’nin dergisinde, yazanların tamama yakını İslam adını taşımaktadır. Diğerlerinden farklı olarak pazar günleri çıkarılan, Viyolaki’nin ticari, edebî, fenni dergisinin yayın hayatı beş sayısının ardından sona ermiştir.

Dergide çıkan reklam ve bilgilerden anlaşıldığına göre, Viyolaki ticaret de yapmaktadır. Osmanlı Pazarı İrfaniye Çarşısı’nda, 2 numarada, gazete kâğıtları, çeşitli yazı ve her çeşit yazıhane levazımatı, her çeşit kartpostal satışı ile uğraşmaktadır. Burası aynı zamanda “Rekes” çamaşır sabununun da genel deposudur. İlanda, fiyatların rekabet kabul edilmez derecede ucuz olduğu vurgulanmıştır. Viyolaki Efendi, aynı zamanda, Fransız Union Sigorta Şirketinin Konya temsilcisidir. Kendi dükkânı ve sigorta şirketinin reklamını, dergi sayılarında yapmıştır. Yorgi Viyolaki, Rehber’de derginin müdürü olarak yazılar da yazmıştır.

Viyolaki’nin basın ilgisi Rehber ile sınırlı değildir. İkinci Meşrutiyet Döneminde İkonyon adında Rumca bir dergi daha çıkarmıştır. Babalık gazetesinin Türk Sözü adını aldığı 1917 yılında, gazetenin mesul müdürü Viyolaki Efendi’dir. Ayrıca Konya’da 1917 yılında, on beş günde bir çıkartılan Öksüz Yurtları dergisinin idare memuru olarak da görev yapmıştır. Öksüz Yurtları, idari işler için Viyolaki Efendi’ye müracaat olunacağını dergide ilan etmiştir. Viyolaki’nin, Türk Ocağı Konya Şubesi’nin yayını olan Ocak dergisi ile dostluk ilişkisi ileri düzeydedir. Eşi, bir rahatsızlık sonucu 1918’de vefat edince, Ocak dergisi, 30 Mayıs 1918 tarihli son sayısının, arka kapağında: “Aziz dostumuz Matbaa Müdürü Viyolaki Efendi’nin zevcesi bir müddetten beri müptela olduğu hastalıktan kurtulamayarak vefat etmiştir. Muhterem dostumuza beyan-ı ta’ziyet ederiz” yazısıyla kamuoyuna açık başsağlığı dileğinde bulunur.

Yalnız iyi ilişkiler, Yunan ordusunun, İzmir üzerinden Anadolu’yu işgale başladığı sıralar devam ettirilemez. Viyolaki, bir süre beraber çalıştığı Babalık gazetesi sahibi Yusuf Mazhar’ı, Mütareke Döneminde İngilizlere ihbar eder. İhbar üzerine Yusuf Mahzar, izini kaybettirmek için Konya’yı terk etmek zorunda kalır. Bu tür ilişkiler yüzünden olsa gerek, Selçuk Es, Viyolaki Efendi’yi, Büyük Konya Ansiklopedisi’nde, “Türk düşmanı Viyolaki Efendi” olarak nitelendirmiştir.

1921’den sonra Viyolaki’nin, Konya’yı terk ederek, Yunan işgal bölgesine çekildiği sanılmaktadır.

CANER ARABACI

BİBLİYOGRAFYA

  • Rehber Konya, 16 Haziran 1329/1913, sy. 1-3; Temmuz 1329/1913, sy. 4; Arabacı vd., 2009, 91, 359, 360, 369, 372; Es, Arşiv.