BOZKIR

Helenistik Çağ (MÖ 333-31) olarak adlandırılan dönemde, Bozkır ve çevresi Makedonya Kralı Büyük İskender (Alexandros)’in kontrolü altındadır. Bozkır civarındaki yerleşmelerde bu dönemde yoğunlaşmıştır. Üstelik Büyük İskender’in komutanlarından Balakros, Isaurialılar tarafından öldürülmüştür. MÖ 322 yılında İskender’in komutanlarından Perdikkas, Isauria’ya bir ceza seferi yapmıştır. Antik kaynakların bildirdiğine göre bu savaşta Isaurialılar çocuklarını, eşlerini ve hazinelerini ateşe atmışlar kendileri de çarpışarak can vermişlerdir. Burada sözü edilen Isauria, Isauria Vetus yani Bozkır merkez olmalıdır. Eski Isauria; şimdiki Bozkır Kaymakamlığı ve Askerlik Şubesi binalarının bulunduğu yer ve Küçük Sivri Tepe’nin olduğu yerdedir.

Bergama Kralı III. Attalos, ölmeden önce MÖ 133 yılında bir vasiyetname hazırlamış ve topraklarını Roma İmparatorluğuna bağışlamıştır. Böylece Roma İmparatorluğu Anadolu’da ilk eyaletini (Provincia) MÖ 129 yılında kurmuştur. Roma İmparatorluğu MÖ 102 yılında Kilikya (Cilicia) eyaletini kurmuş ve vali (proconsül) olarak da M. Antonius’u atamıştır. Antik kaynaklar, Kilikya’nın sınırlarını Manavgat’tan Erdemli’ye kadar olan kıyı bölgesini Ovalık Kilikya (Cilicia Pedias), dağlık kısımları Bozkır da dâhil olmak üzere, Dağlık Kilikya (Cilicia Tracheia) veya (Cilicia Aspera) olarak adlandırmışlardır. MÖ 92 yılında Romalı ünlü diktatör Sulla Kilikya eyaletinin valisidir. MÖ 80 yılında Cornelius Dolabella, MÖ 78 yılında P. Servilius Vatia, Kilikya eyaletinin valisi olmuşlardır. P. Servilius Vatia, Roma İmparatorluğuna başkaldıran ve sürekli Roma’yı huzursuz eden Isaurialılar üzerine MÖ 78 yılında bir sefer yapmıştır. Bozkır merkezde yapılan bu savaşta Isaurialılar büyük bir yenilgiye uğramışlardır. Bu savaşı anlatan yazılı blok taş hâlâ Bozkır’da bulunmaktadır. Üstelik Romalı komutana, Roma senatosu tarafından Isaurialıları yenen komutan anlamında “Isauricus” unvanı verilmiştir. İşte bu savaştan sonra Isaurialılar daha güvenli bir yer aramışlar ve Zengibar Kalesi’nin bulunduğu yere Isauria Nova’yı kurmuşlardır. MÖ 56 yılında Lentulus, hemen akabinde Appius Gladius Pulcher, MÖ 51 yılında ünlü hatip Cicero Kilikya valisi olmuşlardır. Cicero zamanında Kilikya eyaleti sınırları içine Pisidia (Isparta-Burdur civarı), Pamphilia (Antalya ve civarı) ve Lycaonia (Konya ve civarı) bölgeleri de giriyordu. Roma İmparatorluğu siyasi amaçları doğrultusunda eyaletlerin sınırlarını zaman zaman genişletmiş, zaman zaman da küçültmüştür. MÖ 43 yılında Isauria bölgesi Galatia eyaleti (Ankara ve civarı) sınırları içinde yer almaktadır. MÖ 40 yılında Isauria bölgesi Olba Krallığına (Silifke-Uzuncaburç) bırakılmıştır. Bu krallığın başında Aba adında bir kraliçe bulunuyordu. MÖ 36 yılında Polemon kral olmuştur. Helenistik Çağın kapanışı ve Roma Çağının başlangıcı olan MÖ 31 yılı Actium Savaşı’ndan sonra Octavianus (Augustus) Roma imparatoru olmuş ve Isauria bölgesinin başına Amyntas’ı getirmiştir. Amyntas Derbe, Isauria ve Pisidia üzerine bir sefer yapmış, ancak Isaurialıların komşusu olan ve Suğla Gölü civarında yaşayan Homanadeislerin şefinin karısının tuzağına düşerek öldürülmüştür. MÖ 25 yılında Isauria bölgesi tekrar Galatia eyaletine bağlanmıştır. Daha sonra da Kappadokia (Nevşehir-Kırşehir civarı) Kral II. Archelaos’a bağlanmıştır. MS 37 yılında Kommagene Kralı IV. Antiochus Kilikya Tracheia’ya egemen olmuştur. Ancak Isaurialılar ne II. Archelaos’a ne de IV. Antiochus’a itaat etmişlerdir. MS 74 yılında Roma imparatoru Vespasianus zamanında Isauria bölgesi tekrar Kilikya eyaletine bağlanmıştır. İmparator Hadrianus (MS 117-138) eyaletler arasında tekrar düzenlemeler yapmıştır. Roma imparatoru Hadrianus onuruna Zengibar Kalesi’nde bir zafer takı dikilmiştir. Büyük bir ihtimalle imparator Hadrianus burayı ziyaret etmiştir. Bu güzel anıt her şeye rağmen bugün de ayakta durmaktadır. İmparator Antoninus Pius (MS 138-161) zamanında Isauria bölgesi Lycaonia bölgesi ile birleşerek büyük bir eyalet olmuştur.

Roma İmparatorluğu MS III. yüzyılın ortalarından itibaren sarsılmaya başlamıştır. Büyük bir güç haline gelen Isaurialılar MS 276 yılında Kilikya’dan ayrılmış, Lystra (Hatunsaray) ve Laranda (Karaman)’yı da içine alarak Isauria adı bütün Dağlık Kilikya’ya verilmiştir. Roma imparatoru Diocletianus (MS 284-305) Anadolu’yu on iki bölgeye ayırmıştır. Bu tarihlerde Pamphilia’nın doğusundaki kentler Pisidia ve Isauria arasında paylaştırılmıştır. Gündoğmuş, Akseki ve İbradı ilçeleri ve civarı da Isauria sınırlarına dâhil edilmiştir. İmparator Theodosius (MS 378-395) zamanında tekrar düzenleme yapılmış ve Lycaonia, Psidia ve Isauria’nın sınırları Suğla Gölü civarında birleştirilmiştir. MS 395 yılında Roma İmparatorluğu ikiye ayrılmış ve Isauria bölgesi de Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu sınırları içinde kalmıştır. MS IV. Yüzyılın ortalarında Isauria Vetus’un yani Bozkır’ın adı Leontopolis (aslanlar şehri) olarak geçmektedir.

Isaurialılar Doğu Roma’ya da baş kaldırmışlar ve aslen Isaurialı olan Treskalisseus, diğer adıyla Torasikodia (sonradan Zenon) adını almıştır. Isauria’dan topladığı askerlerle Doğu Roma’nın başkenti İstanbul’u işgal etmiş ve MS 474-491 tarihleri arasında Doğu Roma imparatoru olmuştur. Bir söylentiye göre Zenon tahtan indirilince de İstanbul’un hazinelerini alarak Isauria bölgesine kaçmıştır. Ancak Zenon zamanında Isauria bölgesinde büyük gelişmeler meydana gelmiştir. Kendi adıyla Zenonpolis kentini kurmuştur. Ayrıca Dekapolis (on şehir) olarak bilinen Germanicapolis (Ermenek), Diocaesareia (Uzuncaburç), Dometiopolis, Neapolis, Lauzados, Eirenepolis, Titipolis, Claudiopolis (Mut) ve Dalisandos gibi kentlerde büyük gelişmeler olmuştur. Bu kentlerin çoğu Ermenek, Mut ve Silifke civarındadır. Yine Isaurialı bir komutan olan III. Leon (MS 717-741) Doğu Roma İmparatorluğunu Isauria’dan topladığı askerlerle zorla ele geçirmiştir. III. Leon imparator olunca İstanbul’daki bütün ikonaları kırdırmıştır. Bu hareketi Hristiyanlık dünyasınca iyi karşılanmamış ve tarihe put-kırıcı “İconoclast” olarak geçmiştir. III: Leon ve sülalesi Doğu Roma İmparatorluğunu MS 717 yılından 867 yılına kadar yönetmişler ve kaynaklara “İzorya Hanedanlığı” olarak geçmişlerdir. Bu tarihlerde Anadolu’ya yapılan Arap akınları sebebiyle Doğu Roma İmparatorluğu da sarsılmaya başlamıştır.