AKŞEHİR

OSMANLI DÖNEMİ

Akşehir, I. Murat devrinde 1381’de Hamidoğlu Hüseyin Bey’den satın alınmıştır. İlk önceleri vilayet olarak görülürken daha sonra sancak merkezi olmuştur. Bu sancağın sınırlarını sıradağlar, vadiler, tarihî yollar ve ovalar belirlemiştir. Sancağa, Akşehir merkez, Ilgın, Çimen-ili (Çiğil), İshaklı ve Doğanhisar kazaları bağlıydı.

Anayol güzergâhında olduğu için Osmanlı orduları doğu seferlerinde Akşehir’de konaklamıştır. Yavuz Sultan Selim, Mısır Seferi’ne (1514), IV. Murat, Bağdat Seferi’ne (1638) giderken Akşehir’de kalmıştır.

XVI. yüzyılda Akşehir sancağı merkezinde kırk iki mahallenin bulunduğu; bu mahallelerin adlarını, mescit, zaviye-tekke kurucularının ve aşiretlerin adlarından aldığı görülür. Bunlar: Ahi Celâl, Ahi Mahmut, Ahi Reis, Ahi Yadigâr, Ali Gege, Altın Kalemlu, Bazar-ı Balık, Bazarbaşı, Bezirhane, Bizci, Canbaz, Cerrah, Çaylu, Dayı, Gedil, Gürgen, Hacı Kayan, Hacı Koşi, Hamaslu, Hamire, Kemalüddin, Hisar, Hoca, Hoca Ömer, Hoca Paşa, İki Kapulu, İmaret-i Hasan Paşa, İmaret-i Köhne, Kızılca, Kilidci, Köycegüz, Kürd, Kürekçi, Medrese, Meydan, Nakkaş, Namazgâh, Serkis, Seydi Mahmut Hayran, Seyfeddin, Tercüman, Turaz, Veled-i Arif, Veled-i Cerrah, Yehdan mahalleleridir.

XVI. yüzyılın sonlarında şehrin toplam nüfusu 6.093 olup, bunun 283’ü Hristiyan’dır. Hristiyan ailelerin Seydi Mahmut Hayran ve Ali Yadigâr Mahallelerinde bulunduğu tahrir defterlerinden anlaşılmaktadır (Ertürk, 2007, 95-97).

XVI-XVII. yüzyılda şehri ziyaret eden seyyahlar ve Kâtip Çelebi Cihânnümâ adlı eserinde Akşehir’i, ova üzerinde yükselen Sultan Dağlarının eteğine ve yamaçlarına yerleşmiş, dağlardan inen bol su ile sulanan bahçeler içinde kurulmuş, ağaçlı ve yeşil bir şehir, olarak tasvir etmektedir.

XVI. yüzyılda tahrir defterleri kayıtlarında Akşehir ve köylerinde on tane Oğuz boyu adı tespit edilmiştir. Bunlar: Eymir, Bayat, Avşar, Döğer, Bayındır, Çepni, Kınık, Salur, Yazır ve Karkın’dır.

 

Millî Mücadele’de Akşehir

Akşehir’in, Millî Mücadele’de önemli bir yeri vardır. 21 Kasım 1921-24 Ağustos 1922’de Akşehir, dokuz ay boyunca Büyük Taarruz’un planlarının yapıldığı ve harekete geçildiği yer olarak Türk tarihinde büyük izler bırakmıştır.

 

III. İDARİ DURUM

Akşehir Osmanlı fethinden sonra önemli bir sancak merkezi olmuştur. Osmanlı Döneminin sonlarında Kaza merkezi hâline getirilmiştir.

 

Akşehir Kaymakamları

Ahmet Hulusi Bey (1868-1870)

Hacı Mustafa Ağa (1870-1872)

Abdurrahman Nafiz Bey (1872-1873)

Mehmet Selim Efendi (1873-1877)

Hasan Tahsin Efendi (1877-1878)

Bereketzade İsmail Hakkı Bey (1878-1878)

Mehmet Alâeddin Efendi (1878-1880)

Ziya Bey (1880-1881)

Emin Efendi (1881-1882)

Ahmet Fethi Bey (1882-1884)

Şükrü Efendi (1884-1885)

Yusuf Fehmi Efendi (1885-1886)

Rauf Bey (1886-1888)

Mehmet Nuri Efendi (1888-1889)

Tevfik Bey (1889-1892)

Çapanoğlu Edip Bey (1892-1896)

Ali Rıza Paşa (1896-1897)

Muhittin Bey (1897-1899)

Ahmet Lütfi Efendi (1899-1901)

Ali Zihni Bey (1901-1902)

Salih Salim Efendi (1902-1904)

Osman Fevzi Efendi (1904-1906)

Mustafa Şükrü Bey (1906-1908)

Tahir Bey (13.10.1324-30.06.1326)

Ahmet Rıfat Bey (13.07.1326-15.05.1331)

Hüsnü Bey (14.05.1331-02.03.1332)

Ahmet Edip Bey (02.03.1332-25.09.1332)

Ahmet Kemal Bey (12.01.1333-02.10.1334)

Semih Fethi Bey (02.10.1334-15.09.1335)

Fehmi Bey (24.09.1335-15.10.1335)

İbrahim Ethem Bey (16.10.1335-15.05.1337)

Abidin Bey (15.05.1337-18.10.1338)

Bay Raif (01.03.1926-19.09.1929)

İzzettin Çağpar (19.09.1929-18.10.1931)

Lütfi Aksoy (19.10.1931-11.07.1933)

Edip Bey (24.07.1933-07.08.1934)

Talat Bozoğlu (11.08.1934-08.08.1937)

Mehmet Belek (17.08.1937-19.07.1939)

Necmettin Önder (21.08.1939-16.09.1941)

Şükrü Zeki Uğurtanı (24.09.1941-24.10.1943)

İhsan Ünal (01.09.1943-30.04.1949)

Kamuran Tuğman (04.05.1949-10.11.1951)

Nazım Başlamışlı (21.11.1951-08.03.1953)

Mahmut Kemal Gürlük (10.03.1953-01.10.1954)

Kemalettin Gazezoğlu (08.10.1954-13.05.1958)

Ziya Kasnakoğlu (31.05.1958-11.06.1960)

Kadri Demirel (17.06.1960-27.07.1960)

Muammer Turan (01.08.1960- 05.06.1961)

Ali Hasan Özer (12.06.1961-03.08.1964)

M. Nedim Kalıpcıoğlu (18.08.1964-10.08.1965)

Ali Nijat Bayraktar (10.08.1965-21.09.1966)

Nurettin Önder (27.09.1966-23.08.1969)

Macit İskenderoğlu (17.09.1969-27.07.1972)

Orhan Aydın (31.07.1972-10.10.1977)

M. Fevzi Çobanoğlu (17.10.1977-23.06.1978)

Metin Özkınay (19.11.1978-10.03.1980)

Yavuz Mete (14.05.1981-10.08.1983)

Aydın Alper (03.07.1985-15.09.1989)

Tevfik Karabalık (22.09.1989-28.28.1992)

Bayram Öz (14.09.1992-01.09.1997)

M. Ali Aytaç (10.09.1997-07.09.1999)

Orhan Eyövge (06.04.2000-03.05.2002)

Gürbüz Karakuş (17.05.2002-10.10.2003)

Yaşar Dursun Yılmaz (22.10.2003-27.10.2006)

Kenan Çiftçi (27.10.2006-27.07.2009)

Ahmet Katırcı (27.07.2009-28.08.2012)

Ali Dursun (31.08.2012-12.09.2014

Yalçın Sezgin (15.09.2014-01.12.2016)

Şahin Arslan (01.12.2016-…)

 

Akşehir Belediye Başkanları

H. Hakkı Şükrü Ilıcak (Serbest Meslek, 1920-21)

Hacı M. Küçük (Tacir, 192125)

Halis Kılınç (Çiftlik Sahibi/ Serbest Meslek, 1925-26)

Halil Şarlak (Demirci Esnafı, 1926-32)

Agâh Yalçın (Memur, 193238)

Mustafa Şarlak (Fen Memuru, 1938-46)

Tacettin Yaltırık (Manifaturacı, 1946-54)

Ömer Şeker (Akaryakıt Bayi Sahibi, 1954-55, Atama ile)

Ahmet Büyükeren (Esnaf, 1955-58)

Rahmi Şirvancı (Tıp Doktoru, 1958-59)

Ali Şükrü Ilıcak (Ziraat Teknisyeni, 1959-60)

A. Hasan Özer (Kaymakam, 1961-63, Atama ile)

H. Şükrü Ilıcak (Avukat, 1936-65)

Sadrettin Çakıroğlu (Avukat, 1965-66)

Muhittin Demirbaş (Diş Tabibi, 1966-Vekil)

Rahmi Şirvancı (Tıp Doktoru, 1966-68)

Cevdet Köksal (Serbest Muhasebeci, 1968-77)

Bekir Tüzün (Esnaf, 1977) Vecihi Küçük (Diş Tabibi, 1977-80)

Özgen Gökalp (Kaymakam, 1980-81 Atama ile)

Yavuz Mete (Kaymakam, Atama ile)

A. Gürel Tekelioğlu (Memur, 1983-84, Atama ile)

M. Yaşar Cenikoğlu (Ziraat Yük. Mühendisi, 1984-89)

Ferhan Ballı (Makine Yük. Mühendisi, 1989-99)

A. Nuri Köksal (Tıp Doktoru, 1999-2004)

Mustafa Baloğlu (Operatör Doktor, 2004-2011)

Abdülkadir Oğul (Öğretmen, 2011-2014)

Dr. Salih Akkaya (Yüksek Ziraat Mühendisi, 2014-…)

 

IV. SOSYAL DURUM

Dernek ve Vakıflar

Akşehir Nasreddin Hoca ve Turizm Derneği

1950’li yılların sonlarında ülkemizdeki ekonomik, sosyal ve siyasi dalgalar Akşehir’de de etkisini göstermiş artan sorunlardan kurtulmak için çözümler aranmaya başlanmıştı. Mevlâna için düzenlenen anma törenleri Konya’yı nasıl meşhur etmiş ve ona ekonomik katkılar sağlanmış ise; Nasreddin Hoca da Akşehir’in tanıtılmasında faydalı olabilir düşüncesi tasvip gördü. Bu düşüncelerle 29 Şubat 1959 tarihinde Akşehir Belediyesi Meclisinde Nasreddin Hoca’yı tanıtmak, onun kişiliği ile bütünleşen gülerken düşünmeyi evrenselleştirmek amacıyla bir şenlik düzenlenmesine karar verildi. Haziran ayında bu amaçlı bir şenlik düzenlendi. Bu şenliğe davet edilen kalabalık bir misafir topluluğu, basın mensupları ile bilim adamları katıldı. Böylece, Nasreddin Hoca ile Akşehir gündeme gelmişti. Meclis üyeleri bu şenliğin devam etmesi ve siyasi görüşlerin dışında tutulması amacıyla bir dernek kurulması kararına varıldı. Dernek, 20 Aralık 1959 tarihinde Akşehir’de Dr. Rahmi Şırvancı başkanlığında kuruldu.

Dernek, 18 Kasım 2006 tarihinde; bugün sayıları yüzü bulan, akademisyen, sanatçı, yazar ve gazetecinin yer aldığı bir danışma kurulu oluşturmuştur.

Kuruluşundaki kucaklayıcı ve sorumlu anlayışı kararlılıkla sürdürerek kamuya yararlı dernek statüsünü de kazanan Nasreddin Hoca ve Turizm Derneği’nin bugünkü başkanı Ebru Tepeoğlu’dur.

SALİH TANER SERİN

BİBLİYOGRAFYA