BALARISI

Konya’da yayımlanan bir dergi.

Balarısı dergisinin sahibi, Konya merkezinde öğretmenlik yapan, aslen Türkistanlı Şekûri Bey’dir (Rıza Şekûri, Abduşşükür). Derginin, idarehanesi yoktur. Babalık Matbaasında basılmıştır. İlk ve son sayısı, 15 Kasım 1929 tarihlidir. Büyük boy ve sadece sekiz sayfa olarak çıkan derginin, iki ayda bir yayımlanması planlanmıştır. Dergi, “Cinsî hayatiyat, içtimaiyat ve bediiyattan bahis halk mecmuası” olma iddiasındadır. İlk sayıda, Ahmet Şekûri’nin, “Aşk Meselesinin Üç Merhalesi”, Namdar Rahmi’nin “Kadın Ruhiyatına Müstenit Cinsi Ahlak” başlıklı yazıları bulunmaktadır. Balarısı, kapağına konan açık resimden dolayı, “ahlâka mugayir” sayılarak, Millî Eğitim Bakanlığınca toplattırılarak kapatılmıştır. Dergide ayrıca, edebî ve aktüel yazılar vardır.

Balarısı’nı ilginç hâle getiren yayıncısı ve yazarının cezalandırılış şeklidir. Yayıncısı, Namdar Rahmi’nin stajyer öğretmen arkadaşı Şekûri Bey; hukuken “mecmua çıkarmak için izin almaya gerek olmadığını” öğrenerek dergisini baskıya verir. Bu arada Namdar’dan da acele ile bir yazı almıştır. Tek parti devridir. “Vali ve Parti (CHP)’den izin almadan” dergi çıkarmak, başına dert açar. Ceza yalnızca toplatma ve kapatma değildir. İkisi de yeni öğretmen olan eğitimciler; yayıncı Şekûri ile dergiye yazı veren Felsefe ve Edebiyat Muallimi Namdar Rahmi, öğretmenlikten atılır. Namdar Rahmi, durumun açıklığa kavuşturulması için bir gazete ilânı yayımlayarak, kapatılan dergiyle, yazı vermenin dışında bir ilişkisinin olmadığını açıklar. Devlet tarafından, Fransa’da eğitim görmesi sağlanan Namdar için bu durum, yıkıcı olmuştur. Uzun uğraşmalardan sonra Millî Eğitim Bakanı, başka bir ilde öğretmenliğe atar. Şekûri Bey hakkında, Namdar’ın hatıralarında bahsedilenler dışında bilgi bulunamamıştır.

Konya basınında, Balarısı’nın kapatılıp iki eğitimcinin görevden alınmasına, sadece Babalık mizahi bir üslupla tepki gösterir. “Fassal” müstear adıyla, “Havaiyat” sütununda Muzaffer Hamit (Yardımcı) verilen cezanın ağırlığından bahisle dergiyi savunur. Muzaffer Hamit, müstear imzalı bir başka yazısında, Balarısı şahsında Konya dergiciliğini gözden geçirerek, keyfi sansür uygulamasını eleştirir.

Balarısı’nın keyfi kapatılışı, Konya’da eğitimcilerin yerel basından uzaklaşmasını engelleyememiş; gazete ve dergilerde yazanların önemli bir kısmını eğitimciler oluşturagelmişlerdir.

CANER ARABACI

BİBLİYOGRAFYA

  • Varlık, 1981, 67; Arabacı vd., 2009, 330, 412-416; Fassal, 1929a, 2; a.mlf., 1929b, 2; Önder, 1949, 56; [Karatay], 1929, 3; Karatay, 1954, 12.