BAŞI TÜYLÜ

(Cousinia Birandiana) Yerel endemik bitki.

Cousinia cinsi Topluçiçekligiller (Papatyagiller) familyası üyesi olup, ülkemizde başta İç Anadolu olmak üzere, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, fitocoğrafik olarak İran-Turan Bölgesi’ne giren alanlarda yayılış göstermektedir.

Cousinia birandiana türü çok yıllık olup, tabanda odunsu, dallanmış, 1-3 gövdeli, 15-40 cm boyundadır. Taban yaprakları 8-14x2,3-3,5 cm, 7-10 çift, düz-üç açılı segmentli, segmentler 1-2x0,2-0,5 cm, uç dikeni 2-5 cm uzunluğundadır. Ana gövde yaprakları 2,5-6,5x1-8 cm, 2-8 çift, düz-üç açılı segmentli, segmentler 1,1-2,1x0,1-0,6 cm, son segment 0,8-1,7 cm uzunluğunda, uç dikeni 2-7 mm’dir. Yan dal yaprakları 1,7-3,7x0,8-1,5 cm, 2-4 çift, üç açılı segmentli, segmentler 0,4-1,5x0,1-0,3 cm, son segment 0,5-1,5 cm uzunluğunda, uç dikeni 1-7 mm’dir. Yapraklar her iki yüzeyde tüylü olup, ana gövde internodları 1-5,6 cm uzunluğunda, yan dal internodları 0,6-3 cm uzunluğundadır. Kapitulum (çiçek başı) 6-60, 19-26 çiçekli, çiçekler sarı, 9-13 mm’dir. Meyve oblong-obovat (yumurta biçiminde-ters kalpsi), 3-6x2-4 mm, buruşuk, kenarları tırtıklı, boyuna çizgili, kahverengi, bazen siyah lekelidir. Bitki temmuz ayında çiçeklenir.

C. birandiana, ilk olarak 1955 yılında ülkemizin ilk botanikçilerinden Ord. Prof. Dr. Hikmet Birand tarafından Karapınar’ın bozkır alanlarında toplanmış, Huber-Morath tarafından 1972 yılında Birand Hoca’nın ismi (birandiana) verilerek bilim dünyasına tanıtılmıştır. İç Anadolu Bölgesi’nde kireçli ve tınlı topraklarda yayılış gösteren bitki Karapınar dışında Aksaray-Ereğli yolu üzerinde Obruk’un güneyinde ve Kayseri-İncesu’da da bulunmaktadır.

Ülkemiz için endemik olan bitki IUCN ölçütlerine göre “Düşük Riskli (LC)” kategorisindedir.

MURAD AYDIN ŞANDA

BİBLİYOGRAFYA

  • Huber-Morath, 1975, 329-353; İlçim-Vural-Aydoğdu, 2004, 21-56.