BERDULİYE HATUN

II. Gıyaseddin Keyhüsrev’in hanımı ve II. İzzeddin Keykavus’un annesi.

Berduliye Hatun, Konya’da ikamet eden Rum asıllı bir Hristiyan bir ailenin kızıdır. Kaynaklarda sadece birkaç defa adı geçtiğinden hayatı ile ilgili fazla bir bilgi bulunmamaktadır.

Berduliye Hatun’un Sultan II. Gıyaseddin Keyhüsrev ile ne zaman evlendiği bilinmemektedir. II. Gıyaseddin Keyhüsrev öldüğünde büyük oğlu İzzeddin Keykavus, bazı kaynaklara göre yedi, bazı kaynaklara göre de on bir yaşındadır. Babası öldüğünde İzzeddin Keykâvus’un on bir yaşında olduğu varsayılırsa onun doğum tarihi 1235 yılıdır. II. Gıyaseddin Keyhüsrev 1237 yılında on altı yaşında iken tahta geçtiğine göre, onun Berduliye Hatun ile evliliği on dört yaşında ve meliklik döneminde gerçekleşmiştir. Ancak bir şehzadenin daha hükümdar olmadan ilk evliliğini bir Hristiyan kadın ile yapması çok da makul görünmemektedir. Bundan dolayı II. Gıyaseddin Keyhüsrev, ilk evliliğini Eyyubi melikesi Gaziye Hatun ile yapmış olmalıdır. Çünkü kaynaklarda bu evlilik tarihi açık bir şekilde 635 (1237-38) olarak verilmiştir. Onun, Gaziye Hanım’dan çocuğu olmaması üzerine muhtemelen ertesi yıl, 1238 yılında, Berduliye Hatun ile evlenmiş ve bu evlilikten de büyük oğlu İzzeddin Keykavus doğmuştur (1239). Bazı kaynaklar da babası Keyhüsrev’in 1246 yılında öldüğünde İzzeddin Keykavus’un yedi yaşında olduğunu söylemektedir. Buna göre de İzzeddin Keykavus’un doğum tarihi 1239 yılı olmaktadır. Babası Alâeddin Keykubat’ın yaptığı gibi, Hristiyan bir hanım ile evlenen II. Gıyaseddin Keyhüsrev, Berduliye Hatun’dan sonra bir başka Hristiyan kadınla evlenmiş, bir evlenme teşebbüsünde daha bulunmuşsa da bu gerçekleşmemiştir.

Kaynaklarda Berduliye Hatun ile ilgili bir başka bilgi de onun vezir Şemseddin İsfehani ile evliliği vesilesiyle İbn Bibi’de (II, 100-102) geçmektedir. Bilindiği gibi II. Gıyaseddin Keyhüsrev’in ölümünden sonra devlet ileri gelenleri tarafından büyük oğlu II. İzzeddin Keykavus tahta çıkarıldı. Babası zamanında da vezir olan İranlı Şemseddin İsfehani bu görevini sürdürdü. Bu sırada devlet ileri gelenleri arasında başlayan üstünlük mücadelelerinde İsfehani rakiplerini ortadan kaldırarak konumunu güçlendirdi. Şemseddin İsfehani otoritesini daha da artırmak ve Sultan II. İzzeddin Keykavus’a yakın olmak için sultanın annesi Berduliye Hatun’la evlendi. Hâlbuki İbn Bibi’nin belirttiği gibi II. Gıyaseddin Keyhüsrev, İsfehani’ye çok güveniyordu. Hayatta iken ve ölürken evlatlarının vasiliği ile devlet işlerini ona emanet etmişti. Durumu öğrenen Şerefeddin Mahmut ve diğer devlet ileri gelenleri bu evliliğin, velinimetlerinin ailesine karşı bir hakaret kabul edip öfkelendiler. Hizmet ettiği kimsenin haremine girme cesaretinden dolayı onun ayıbını yüzüne vurup kınadılar. Ummadığı bir tepki ile karşılaşan Vezir İsfehani yaptığı bu işten dolayı özür dileyip affını istediyse de bu kabul edilmedi. Ancak bu evliliğe şiddetle muhalefet eden Şerefeddin Mahmut bir süre sonra İsfehani’nin emriyle öldürüldü. İbn Bibi’nin ayrıntılı şekilde haber verdiği bu evliliğe kısaca temas eden Ebü’l-Ferec (1987, II/548) ilaveten, Şemseddin İsfehani’nin Berduliye Hatun ile yaptığı bu evliliğinden bir oğlunun dünyaya geldiğini ifade etmektedir.

Berduliye Hatun’un II. Gıyaseddin Keyhüsrev ile evlendikten sonra Müslüman olup olmadığı ile ilgili bir bilgi yoktur. Devlet adamlarının şiddetle muhalefet ettiği bu evliliğin, Şemseddin İsfehani’nin ölüm tarihi olan 1249 yılında devam edip etmediği de bilinmemektedir. Berduliye Hatun’un İsfehani ile evlendikten sonraki akıbeti meçhuldür.

SEFER SOLMAZ

BİBLİYOGRAFYA

  • Mansurî, 1941, 32; Ebü’l-Ferec Tarihi, 1987, II/547-548; İbn Bibi, el-Evamir, 1996, II/27, 90-91, 100; Merçil, 1991, 153-154; Turan, 1993, 410, 455, 458-459; Sevim-Merçil, 1995, 475; Ersan, 2010, 60, 70-73; Uyumaz, 2001, 411, 413 dn.60, 414; Alptekin, 1992, 312; Turan, 2001a, 621, 628; a.mlf., 2001b, 642; Sevim, 2002, 349; Sümer, 2002a, 355; Bal, 2005, 242-243; a.mlf., 2006, 273-274, 279-280, 287, 292; Uyumaz, 2008, 488.