Batı Anadolu’da tabii olarak yetişen Sideritis cinsi, önemli bir ihraç kapasitesine sahiptir. Bu cinsin türleri tek veya iki yıllık ufak çalımsı bitkilerdir. Yüzyıllardır Türk insanı tarafından bazı günlük hastalıkların tedavisi için tıbbi bitki olarak kullanılmaktadır. Türkiye’de “dağ çayı” ve “ada çayı” olarak bilinen bitki halk tıbbında bitki çayı olarak sinir sistemini yatıştırıcı, antiflamator, antispazmatik, karminatif, analjezik, sedatif, öksürük kesici, mide ağrılarını önleyici, antikonvulsant, soğuktan kaynaklanan öksürüklerde ve sindirim şikâyetlerinde kullanılmaktadır. Sideritis türleri flavonoid, uçucu yağ, diterpen, fenilpropanoid glikosit ve iridoid glikosit içerir. Ayrıca son yapılan araştırmalarda Sideritis türlerinin antifeedant, antistres, analjezik, antioksidant, antibakteriyel ve antiflamator aktivitelerinin olduğunu göstermiştir.
Konya ili sınırları dâhilinde bu bitkinin üç endemik türü yetişmektedir. Bunlar:
Sideritis Hispida (Sert Çay)
Ballıbabagiller (Lamiaceae) familyası içerisinde yer alan bu bitki endemik bir türdür. Bu tür ilk kez Davis tarafından 1949 yılında Bozkır Vadisi’ndeki step kalkerli eğimli topraklardan toplanmıştır. Bitkinin bilim dünyasına tanıtılması ise 1951 yılında gerçekleşmiştir. Bitkinin tür epitet ismine, gövdelerinin sert, batıcı ve kaba tüylerle kaplı olmasından dolayı “hispida” denilmiştir. Bu tür yöre halkı tarafından “sert çay, dağ çayı ve ada çayı” olarak bilinmektedir. Halk tarafından araziden toplanan bitkinin çiçekli dallarından hazırlanan çay, soğuk algınlığına karşı ve hazmı kolaylaştırıcı olarak kullanılmaktadır.
Çok yıllık olan bitki, 45 ila 90 cm uzunluğa kadar boylanabilen basit veya dallanmış gövdelere sahiptir. Gövdelerin üzeri 2 mm uzunluğa kadar ulaşabilen sert, batıcı ve kaba tüylerle kaplıdır. Orta gövde yaprakları şeritsi mızrak şeklinde olup, 2-8 cm uzunluğundadır. Bitkinin çiçek rengi sarı olup, 11-14 mm uzunluğundadır. Çiçeklenme dönemi temmuz-eylül ayları arasında olan bitkinin yaşadığı habitat, 1.100-1.350 m rakımdaki kalkerli meyilli alanlar ve step bölgelerdir. LR (Lower Risk: Tehdit Altında) tehlike kategorisi içerisinde bulunan bitki, İran-Turan Fitocoğrafik Bölgesi’nde yer almaktadır.
Sideritis libanotica labil
