Debbağlar (Kubbeli/Sırçalı Mescit) Mahallesi, Konya dış surlarının kuzey doğusunda Karatay ilçesinde yer alan tarihî bir mahalledir. Mahalle XVI. yüzyıl başlarında Debbağlar, namıdiğer Aksaray Mahallesi adını taşırken daha sonraları Debbağlar, namıdiğer Kubbeli Mescit adını aldığı görülmektedir. Mahalle, güneyde Sırçalı Mescit* sınırları içerisinde kalmak üzere, Diğin Camii* ve Özdemirî Medresesi*, doğuda Nakipoğlu Mahallesi, kuzeyde Kuzgunkavak Mahallesi, batıda ise surla çevrilidir. Daha güneydeki bölge ise sonradan Bab-ı Aksaray Mahallesi adıyla anılmıştır.
Kanuni dönemi tarihsiz il yazıcı defterlerine göre, mahallenin hane sayısı on yedi, nefer sayısı yirmi iken, III. Murat dönemi 992/1584 yılı Konya Tahrir Defteri’nde mükellef sayısı, kırk ikidir (Konyalı, Konya Tarihi, 1964, 252, 254). 1642 tarihli Hane-i Avarız Kaydı’nda ise vergi mükellef sayısı yine kırk ikidir. Aynı kayıtta mahallenin adı, Debbağlar, namıdiğer Kubbeli Mescit’tir (Muşmal, 2001, 71-74). 1847-48 yılı temettüat defterine göre mahallede beş grupta toplam yirmi sekiz kişi vergilendirilmiştir. Ödenen en yüksek vergi 110, en düşük vergi 30 kuruştur. Bu kayıtlara göre Hüseyin Efendi, Osman Ağa, Debbağ Hacı Mustafa, Sarı Hacı Mustafa, Mehmet Çelebi, Seyyit Çelebizade Mehmet, Eyyüp Çelebi mahalle sakinlerinden bazılarıdır.
Selçuklu öncesi dönemlerde ve Selçuklunun ilk zamanlarında debbağ esnafı sur içerisinde iken 1221-22 yılında halka rahatsızlık vermesi sebebiyle Konya surlarının yapımı ile bunlar sur dışına çıkarılmıştır. İşte sur dışında debbağ esnafının yoğunlaştığı bu bölge, asırlarca Debbağlar Mahallesi olarak anılmıştır.
Deri imalatında suya olan büyük ihtiyaç Meram’dan gelen Şehir Irmağı’ndan ayrılan kollardaki su ile karşılanıyordu. Konyalı, Sırçalı Mescit’in son cemaat yerinin önünden bir derenin geçtiğinden bahseder (Konyalı, Konya Tarihi, 1964, 523). Konyalı’nın bahsettiği bu dere, Şehir Irmağı’nın bir koludur. Şehir Irmağı’nın bir kolunun da Hapishane Caddesi’nin (günümüzde Sultan Veled Caddesi) kuzey kenarından geçtiği bilinmektedir. Demek ki, Debbağlar Mahallesi’nden Şehir Irmağı’nın iki kolu geçmekte ve debbağ esnafı büyük çapta su ihtiyacını bu iki koldan karşılamaktadır.
Mehmet Önder: “Son yıllarda bu civarda (Kuzgunkavak ve Debbağhane mahalleleri) inşa edilen evlerin temellerinde yüzlerce debbağhane enkazı bulunmuştur” der (Önder, 1957b, 1994).
Mahallenin kuzeyinde, İsmet Paşa İlkokulunun sol tarafında, trafonun doğusunda bulunan evlerin altında Debbağlar Tekkesi bulunuyordu. Tekke geniş bir avlu içerisindeydi.
Debbağlar Mahallesi, Osmanlının son dönemlerine doğru, debbağ esnafının buradan kaldırılmasından sonra mahalledeki tarihî Sırçalı Mescit’ten dolayı Sırçalı Mescit Mahallesi olarak anılmıştır.
XVIII. yüzyıldan itibaren Sırçalı Mescit Mahallesi Konya’da medreselerin yoğunlaştığı bir bölgedir. Feyziye Medresesi yanında, Zaferiye, Avniye (Sarı Hafız) medreseleri bu mahalle sınırları içerisindedir. Mahalle’de bir sokak da Sarıhafız Sokağı adını taşır.
İstanbul Caddesi üzerine önce Fevziye Medresesi, Cumhuriyet Döneminde ise İsmet Paşa İlkokulu inşa edilmiştir. Çevrenin çarşı hâline gelmesi sebebiyle bölgede tarihî doku büyük çapta tahrip olmuştur.
Meşhur yazar ve hattatlarımızdan İsmail Zühtü Bey (1893-1928), Hattat Abdülkerim Efendi (ö. 1255/1839), Konya milletvekili İzzet Bey’in babası Halimzade Mücellit Ahmet Efendi, Hattat Mehmet Fahri Efendi (1871-1924) ve Hattat Ömer Efendi mahallede yetişen değerlerden bazılarıdır.
2008 nüfus sayımında Sırçalı Mescit Mahallesi’nin nüfusu 1.344’tür. Günümüzde mahalle, yapılan son mahalleler düzenlemesiyle, tamamıyla Nakipoğlu Mahallesi hudutları içerisine alınmıştır.
