Dedemoğlu, diğer adıyla Kuşkondu Mahallesi, Karatay ilçesi sınırları içerisinde yer alan tarihî mahallelerdendir. Doğusunda Sarı Yakup Mahallesi kuzeyinde Hâkimiyeti Milliye İlkokulu, batısında Karaman Caddesi ve Bordabaşı Mahallesi, güneyinde yine Karaman Caddesi ile çevrelidir. Mahalle, güneydoğuda Çaybaşı Camii’ne kadar uzanmaktadır. 1339/1923 yılında neşredilen Konya ve Tarihi isimli eserin ekinde verilen haritaya göre mahallenin kuzeyi Larende Caddesi’ne kadar tamamen mezarlık olarak görülmektedir.
Mahalle, adını Karaman Caddesi üzerinde Han Sokağı’nın sağ girişinde mezarı bulunan Dedemoğlu adlı yatırdan almaktadır. Kabrin yanında eskiden 130 metrekarelik alana sahip Muslihiddin Mescidi bulunuyordu. Şimdi bu mescidin yerinde, alt katında dükkânların sıralandığı bir ev bulunmaktadır (71 Ada, 53 Parsel).
Dedemoğlu Hanı’nın vakfiyesinden anlaşıldığına göre, bu mescidin banisi aslen Çumra Dedemoğlu köyü halkından Şeyh Muslihiddin’dir. Şeyh Muslihiddin Taşkunbaba soyundan bir zattır. Amcası da Taşkunbaba Zaviyesi şeyhidir. O da bir çeşme yaptırmıştır. Dedemoğlu Hanı da mezkûr mahallenin yakınında ve kuzeybatısındadır. Muslihiddin Mescidi yanında metfun olan ve halkın Dedemoğlu olarak bildiği zatla Şeyh Muslihiddin Efendi’nin aynı şahıs olması kuvvetle muhtemeldir. Şeyh Muslihiddin, vefatından sonra yaptırdığı mescidin yanına defnedilmiştir. Halk arasındaki mahallenin ilk sakinlerinin Dedemoğlular olduğu rivayeti resmî bilgilerle aynen örtüşmektedir.
Adı geçen vakfiyenin tarihi 14 Nisan 1724 olduğuna göre mescidin bundan daha önceki bir tarihte yapıldığı anlaşılmaktadır. Vâkıf Muslihiddin Efendi: “Dedemoğlu Mahallesi’nde inşa ettiğim mescit” ifadesini kullanmasından, mahallenin XVII. yüzyıl ortalarından itibaren mevcut olduğu anlaşılmaktadır.
Yine aynı sokak üzerinde biraz daha doğuda bulunan caminin adı, Kuşkonmaz Camii’dir. Tapu kayıtlarında bu mescide vakfedilen bir de fırın bulunmaktadır. Aynı sokağın güneybatı karşısındaki adada bulunan bir cami de halk arasında Kuşkondu Camii adı ile anılmaktadır. Mahalle ikinci adını muhtemelen bu camilerden almıştır. Mahalle, halk arasında daha çok, Dedemoğlu Mahallesi olarak anıldığı gibi, Cumhuriyet Dönemi resmî kayıtlarında da bu isimle yer almaktadır.
Mahallenin doğu ve batısında yer alan Sarı Yakup ve Bordabaşı mahalleleri, Osmanlı Dönemi tahrir defterlerinde yer alırken, Dedemoğlu Mahallesi adına rastlanmaması, Dedemoğlu Mahallesi’nin pek çok Osmanlı Dönemi mahallesinde olduğu gibi, bu iki mahalleden, özellikle Sarı Yakup Mahallesi’nden ayrıldığını düşündürmektedir.
Mahalle adına XVIII. asır başlarından itibaren şeriye sicillerinde rastlanmaktadır. 2 Zilhicce 1128/17 Kasım 1716 tarihli bir kayıt, mahalledeki bir ev satışı ile ilgilidir.
1848 yılı Temettu Defteri’ne göre de mahalle, yedi sınıfta vergilendirilmiş, çıkarılan vergi miktarı itibariyle mahallenin ekonomik seviyesinin bir hayli yüksek olduğu anlaşılmaktadır.
Eskiden Karaman Caddesi, Han Sokağı’nın önünden Tahtatepen Sokağı’na doğru kıvrılır buradan da doğuya yönelerek devam ederdi. Bu keskin viraj yüzünden burada çok trafik kazası olurdu. Kazaları önlemek için o zamanlar Tahtatepen Sokağı’nın köşesine büyük bir ayna konulmuştu. 1959 yılında bu keskin viraj kaldırılıp, Hâkimiyeti Milliye İlkokulu önünden gelen cadde, mahallenin ortasından geçirilerek bugünkü hâline getirildi. O zamanlar ayna, bir tarif noktası gibi idi. Konya’da “Kambur Hâkim” olarak tanınan zatın yol ortasında kalan evinin karşısında da Kayserili Lütfi Efendi’nin (Gazeteci İhsan Kayseri’nin* dedesi) konağı bulunmaktaydı.
Mahalle, çıkmaz dar sokakları ile tipik bir Osmanlı mahallesi durumundadır. Son zamanlarda mahallenin güneydoğu tarafı kentsel dönüşüm projesi kapsamında yeni binalar yapılmak üzere yıkılmıştır.
Eski mahalle sakinlerinin hemen hemen tamamının değiştiği mahallede, meskenlerin büyük bir bölümü de işyeri olmuştur. Mahallede Tutku Sokağı içerisinde Yeni Tellal Pazarı kurulmuştur. Aynı sokağın sol köşesinde de Ravza Eğitim Vakfı bulunmaktadır.
Yıkılan Muslihiddin Mescidi ile Dedemoğlu’nun kabrinin bulunduğu alanda bulunan binalar istimlak edilerek yerleri yeşil saha hâline getirilmiştir.
Son düzenlemelerde Sarı Yakup Mahallesi ile birleştirilen mahallenin 2007 nüfusu 290’dır.
Osmanlı Döneminde Dedemoğlu/ Kuşkondu Mahallesi Haritası
