DEREBUCAK

İlçe merkezinden tek bir örnek ile tanıtılmaya çalışılacak evler daha çok Çamlık, Pınarbaşı ve Yukarı Kayalar kasabalarında bulunan örneklerdir.

Derebucak ilçesi kurulduğu günden bu yana birkaç kere tamamen yanmıştır. Bu sebeple ilçe merkezinin 1950’li yıllardan önce ortaya koyduğu ahşap çantılı evlerden örnekler kalmamıştır.

Mehmet Aktop Evi yine Pınarbaşı kasabasının Kayaarası Mahallesi’ndedir. İki katlı, dış sofalı, iki odalı planda ve çantı tekniğinde inşa edilmiş hartama örtülüdür. Üst kata çıkış merdiveni dış sofanın doğu cephesinde bulunmaktadır. Odalarında yüklük olmayıp birer adet ocak ve oyma pencereleri vardır.

Ahşap çantı tekniğinde inşa edilmiş diğer iki örnek ise Çamlık kasabasında bulunmaktadır. Mehmet Soğuksu Evi Çamlık kasabasının güneybatısında bir avlu içinde yer almaktadır. İki katlı, dış sofalı ve iki odalı olarak çantı tekniğinde inşa edilen ev kırma çatı ile örtülüdür. Çatı, hartamaların moloz taşların sık aralıklarla bastırılması ile kapatılmıştır. Evin odalarında birer taş ocak ve batı duvarında ise küçük pencereleri bulunmaktadır.

İbrahim Karamolla Evi iki katlı, dış sofalı planda ve çantı tekniğinde inşa edilmiştir. Üst örtüsü hartama ile kaplı ve kırma çatı şeklindedir. Dış sofa ikiye bölünerek tek odalı dış sofalı iki ayrı ev şeklinde kullanılmaktadır. Doğusunda kalan bölümün odasında yüklük, gusülhane ve ocak düzenlemesi vardır. Ayrıca bu bölümün dış sofasına sofada yer alan bir mekân ile çıkılırken, doğu cephesine de ahşap bir ayazlık eklenmiştir. Evin batı bölümündeki sofa sonradan odaya dönüştürülmüştür. Kuzeydeki odada bir ocak ve küçük pencere yer almaktadır. Pınarbaşı kasabasında bulunan Ahmet Ali Taşdere’ye ait ev başlangıçta iki katlı, iki odalı, dış sofalı ve çantı tekniğinde inşa edilmiştir. Fakat sonradan dış sofanın güney cephesine taş duvarlı iki oda iki kat hâlinde eklenmiştir. Böylece ev iç sofalı plana dönüştürülmüştür.

Orijinal planda yer alan kuzeydeki odaların bir ocak ve penceresi dışında yüklük düzenlemeleri yoktur. Güneydeki taş duvarlı bölümün odaları ise yüklük, gusülhane düzenlemelerine sahiptir. Evin üst örtüsü diğer örneklerde olduğu gibi kırma beşlik çatı ve hartama ile kapatılmıştır.

İbrahim Akkanat Evi, Kayaarası (Geydeş) köyünde iki katlı, iç sofalı ve dört odalı planda moloz taş duvarlı olarak inşa edilmiştir. Duvarlar kuru yapı tekniğinde yapılmıştır. Kırma beşik çatı ile örtülen evin üzeri hartama ile kapatılmıştır. İbrahim Akkanat evinin cephesinde dikkati çeken tek unsur iç sofanın güney ucunda bulunan ahşap çıkmasıdır. Bölge evlerinde sıkça karşılaşılan çıkmanın cephesi üç bölüme ayrılmış ve üst kısmın tepelik kısmı tasarımı ve süsleme kompozisyonu ile dikkat çekmektedir. Yanlardan yarım daire orta ise üçgen alınlık şeklinde tasarlanan çıkmanın alt kısmı ise tablalı bir pano şeklinde olup tablalarında hafif boyama tekniğinde rozetli süslemeler bulunmaktadır.

İki katlı evin güneyinden zemin katın iç sofasına geçilmekte ve iki yanında ahır ve samanlık odaları bulunmaktadır. Zemin katın güneyindeki ahşap bir merdiven ile üst kata çıkılmaktadır. Üst katta iç sofanın kuzeyinde kalan ocaklı büyük odalar köşk oda şeklinde tasarlanmışlardır. Güneydeki odalar ise yüklük ve gusülhaneleriyle yazlık odalar şeklindedir. Ayrıca evin güneybatı odasında ise bir ocak daha vardır. İç sofanın kuzey duvarı bir ocak, güneyindeki çıkma ise köşk olarak düzenlenmiştir. Evin kuzeydoğu köşesine dıştan bir helâ yerleştirilmiş ve iki oda arasındaki bir aralık ile sofa bağlantısı sağlanmıştır.

Pınarbaşı kasabasındaki Mustafa Göcen Evi dış sofalı, üç odalı ve iki katlı olarak harçlı-hatıllı taş duvar tekniğinde inşa edilmiştir Üst örtü kırma çatı ve alaturka kiremit kaplıdır. Mustafa Göcen Evi’nin güney cephesinde bulunan ikinci kat sofa çıkması dikkati çekmektedir. Evin girişi doğu cephesinde olup zemin kat mekânları ahır ve samanlık olarak kullanılmaktadır. Ahşap bir merdiven ile üst kata çıkılmaktadır. Üst kattaki sofanın batısında iki ve kuzeydoğusunda bir olmak üzere üç oda yer alır. Kuzeydeki odalarda ve sofanın güneydoğu köşesinde taş ocaklar bulunmaktadır. Ayrıca sofanın batısındaki odalarda yüklük ve gusülhane düzenlemeleri vardır. Yine bu odaların tavanlarında sekiz kollu yıldız göbekler bulunmaktadır.

Mustafa Bozdoğan Evi kasabanın meydanında iki katlı, iç sofalı planda ve hartama ile kapalı kırma çatı şeklinde inşa edilmişti. Evin giriş kapısı üstünde yer alan üçgen alınlıklı sofa çıkması dikkat çekmektedir. Kuru yapı duvar tekniğinde yapılmış olan ev sonradan derzli sıva ile kapatılmıştır. Sofa çıkmasının taç kısmı yanlarda yarım daire kemerli ortada ise üçgen alınlık şeklinde tasarlanmış olup içleri bitkisel ve figürlü ahşap süsleme ile doldurularak cepheye zenginlik katmıştır. Evin alt kat odaları ahır ve samanlık mekânlarıdır. Üst katta bir iç sofa ve onun iki yanında dört oda yerleştirilmiştir. Sofanın güney ucundaki çıkma ahşap bir bölme ile köşk hâline dönüştürülmüştür. Doğudaki odaların arasındaki bir koridor ile bitişikteki helâ ve abdestlik kısmına ulaşılmaktadır. Batı yönünde bulunan odalarda yüklük ve gusülhane düzenlemeleri görülmektedir. Sofanın kuzeyinde ve kuzeybatı odasında birer taş ocak vardır.

Yukarı Kayalar (Göynem) kasabasında bulunan bu evler 1985 yılında yaptığımız çalışmalar esnasında sağlam ve kullanılır durumdayken günümüzde mevcut değillerdir.

3- Geleneksel El Sanatları

Dokuma Sanatı

Derebucak ilçesinde eskiden insanlar giysilerinde kullanacakları kumaşları çufralık (çulhalık) adındaki dokuma tezgâhlarında dokuyup elbiselerini de kendileri dikerlerdi. Kadın ve erkeklerin dış ve iç giysilerinden olan iç donu ile göynekleri bu kumaşlardan üretirlerdi. Erkekler üstlerine giydikleri yine aynı tezgâhlarda dokunan yün kumaşlardan diktikleri şalvar, pantolon ve ceketleri; kadınlar ise satın alma yoluyla temin ettikleri kutnu kumaşından yaparlardı.

Ayrıca yaygı olarak kullanacakları kilim ve çul gibi düz dokumaları da evlerinde kurdukları tezgâhlarda dokurlardı. Daha çok Antalya göçerlerinin dokuduğu yapraklı veya göbekli kilim dedikleri yün kilimleri dokurlardı. Hayvancılık da daha çok kıl keçisi ile olduğu için kıldan yapılan düz dokumalardan çul dokunurdu. Bunlar yer yaygısı, harar denilen saman taşıma ve normal çuval yapımında kullanılırdı. Düz dokumanın yanında çok fazla uygulanmasa da eskiden halının da dokunduğunu görmekteyiz. Fakat ilçenin kendine has özel bir halı kültürü oluşmamıştır.

Maden Sanatı

Ham maddesi maden olan el sanatlarından sadece sıcak demircilik işlerinde ve bakır kapların kalaylanması için kalaycılık sanatının olduğunu görmekteyiz. Özellikle günlük hayatta kullanılan kesici ve delici aletlerin üretimini kendileri yaparken bakır kapları satın alma yoluyla temin etmişlerdir. İlçede bu meslekleri yapan Demirciler ve Kalaycılar sülaleleri uzun yıllar bu türden eşyaların üretimini yapmışlardır.

Ahşap Sanatı

Daha çok tarım aletlerinin üretiminde ve marangozluk işlerinde kullanılan ahşap; yaba, kürek, saban, düven ile evlerin kapıları, yüklük ile dolap kapakları ve tavanlarda oymacılık sanatı şeklinde güzel örnekler vermişlerdir. Özellikle ilçeye bağlı Çamlık ve Pınarbaşı kasabalarındaki bazı evlerde bu örnekleri görmekteyiz. Günümüzde çok az örneği kalan küçük ahşap eserleri bazı özel koleksiyonlarda bulmak mümkündür.